Бывае, надакучыць быць чалавекам.
Інжынер, хутчэй за ўсё інтуітыўна, пазбягаў самазнішчэння.
«6 лістапада. Застаюся без работы.
Ніколі ў дагэтуляшнім маім жыцці не было так, каб нікому я не быў патрэбен.
7 лістапада.
Валя сказала, што на маё месца думаюць запрасіць М. К. або М. Г.
18 лістапада.
Снілася, што глумяцца нада мною!»
Андрэй працёр вочы: верылася ў глум. Яму — ці мала чаго хочацца! — зажадалася гутаркі з капітанам. Звычайнага дыспуту з ім аб сутнасці глуму і яго формах. Чаму з капітанам? Абразілі Андрэя допытам у тую ноч? Наадварот, той ночы амаль усё закончылася, можна сказаць, у дружбе.
Запрапанаваў бы ён капітану ўтварыць Аддзел па барацьбе з глумам, які павінен быў бы супрацоўнічаць з Аддзелам па справах забойстваў.
Якая ж была б структура Аддзела па барацьбе з глумам?
На гэтакі Аддзел склалася б тры пададдзелы:
пададдзел па справах уяўнай дапамогі — першы і самы важны,
пададдзел па справах уяўнага спачування — як другі,
і — пададдзел па справах разгляду насмешак, (работнікам якога дастаткова было б крыміналагічных кваліфікацый).
Міліцыя, падумалася Андрэю, пераважна спазняецца, кіруючыся правамі, якія зараз мае яна...
«19 лістапада.
Відаць сяброў... На працягу месяца, ад часу майго адыходу з работы, а практычна звальнення мяне з яе, наведаліся: П. па даручэнні галоўнага дырэктара, Г-ш зайшоў дзеля цікавасці, Ц. быў падасланы персанальнікам (сам прызнаўся ў тым), М. у пошуках спадарожніка да невядомай мэты. А сяброў не відаць! Паўсябры, гэта П. і М. Тактыкі!
Сяброў не было.
7 снежня.
Я павінен:
1. Пашукаць сабе незайздросную работу.
2. Не крытыкаваць сваіх высокапастаўленых антаганістаў.
3. Прадумаць магчымасці доследнай дзейнасці.
4. Нічога і нікому не растлумачваць; прыняць позу несур'ёзнага жартаўліўца.
Пужае такая іерархія маіх мэт!
9 снежня.
Учора і сёння адчуваў сябе надзіва добра і спакойна.
Чатыры гадзіны прасядзеў я ў клубе «Сямёрка». Гуляў у шахматы з С, які паабяцаў мне дапамагчы ў пошуках работы.
13 снежня.
Пазаўчора зайшоў я ў Ваяводскі цэнтр гаспадаркі кадрамі, але яго кіраўнік Д. быў заняты. Я дамовіўся з сакратаркай, што пайду да тэлефоннага аўтамата і пазваню ёй, а яна злучыць мяне з Д. Так і было. Д. надта ветліва прапанаваў мне сустрэчу. Я сказаў яму, што шкада на тое часу — прашу звычайнае — дапамогу ў шуканні работы.
Я тут, здаецца, даў маху: калі прапануюць табе сустрэчу, значыць, вельмі хочуць бачыцца з табою!
16 снежня.
Зайшоў да З., сакратара праўлення прафеаюзных арганізацый... Чорт яго ведае, ці можна даверыцца ўрадніку?!»
Хто ідзе з бядою да ўрадніка, той шукае супакаення, разважаў Андрэй. I, пераважна, знаходзіць яго, часовы спакой. Гэта можна прыраўнаць да візіта ў знахара.
У чым жа сутнасць урадніцтва? У бяздумнасці? Так, гэта так, але... У абыякавасці! Так дакладней. Таму: больш ураднікаў — больш гора! Формула закона. Векавечнага!
«31 снежня.
У Варшаву прыехаў у панядзелак, раніцай 28.XII. Да абеду аформіў я дзве скаргі на галоўнага дырэктара за тое. што не хоча ён выдаць мне працоўную характарыстыку згодна з законнымі правіламі».
Андрэй дрыготка павярнуўся на бок.
Адкуль урадніцтва? Якія з'явы спараджаюць уладу ўраднікаў? — вяртаўся да аднаго і таго ж.
Андрэй, ухапіўшыся за гэтыя пытанні, адчуваў сябе так, як некалі ў дзяцінстве, праваліўшыся ў дрыгву (трымаўся за корч, аберуч, і гэта выратавала яго).
Урадніцтва, відаць, пачынаецца ад той шчыліны, што ўзнікае паміж жаданым і магчымым, марай і рэчаіснасцю. Ураднікі з'яўляюцца графаманамі жыцця, людзьмі настолькі глыбока нешчаслівымі, што гэткае пачуццё ў іх пераўтвараецца ў сваё запярэчанне. У тую шчаслівасць, у такі яе выгляд, які лёгка назваць: эгаізм; абыякавасць з'яўляецца тут абалонкаю.
Чым жа — урадніцтва?
...Тыдзень або і паўтара тыдня таму назад скардзіўся Андрэю той жа знаёмец. Паволі набліжаліея да скрыжавання вуліц Электрычнай і Варшаўскай, і тады той, як гэта бывае ў яго, паджартаваў з Андрэя, што ён занадта рана ўстаў — усё роўна, бы імглу з падворка выганяць. Яшчэ нешта сказаў і нечакана разжаліўся. Яму трэба было нечага дабіцца ў свайго начальства, і яго прынялі цэлым кансіліумам, усёй бандай, як сказаў ён Андрэю.