Учора — малавеле не забіў скрыняю чалавека! Баюся думаць, як гэта адбылося. Дзіўна: у тую страшную хвілю я не ўстрывожыўся. Горш таго — рассмяяўся!
18 мая.
Загадчыца склада А-1, дзе я працую ўпакоўшчыкам, прымусіла мяне пайсці да дырэктара і папрасіць лепшую работу. Не пытаючы згоды, заказала мой візіт у дырэктара!
Давялося ісці.
Цяжка ісці з просьбаю да таго, каго ты, па праўдзе кажучы, ашукаў.
29 мая.
Каля 10-й гадз. зайшоў да мяне, у склад, сам дырэктар і папрасіў, каб я, пад канец работы, прыйшоў да яго ў кабінет, каб памеркаваць пра маю будучую пасаду інспектара службы бяспекі і гігіены працы. Не хочацца верыць, што вось знайшоўся чалавек, які табе дапаможа. Я, зрэшты, адчуваў сябе ўжо ўратаваным. I раптам гэта нечаканая гутарка з незнаёмым мне дырэктарам давяла да маёй свядомасці ўсе памеры майго ўпадку. Так чалавек ідзе наперад: ад свядомасці да свядомасці.
Ад верасня пачну самастойна працаваць на пасадзе інспектара службы бяспекі і гігіены працы. Зараз вывучаю законы.
Няўжо такім чынам прападзе мой мазоль?
8 жніўня.
Уночы — грымоты і густы дождж: закончылася гарачае ды засушлівае лета.
4 верасня.
Пачаўся мне 36-ты год. Мілыя віншаванні.
Роўна год назад пайшла ў ход афёра.
Афёра гэта памерла недзе пасярэдзіне лета. Усё далейшае ў маім жыцці адбудзецца з натуральным улікам перажытага. Р. сказаў, што ўся гэта гісторыя знішчання мяне ўжо прысохла. Як зялёнае лісце, укладзенае ў кніжку, — дадаў я.
Нарэшце!!!
КАНЕЦ.
Зацемка п. з. «Што здарылася за восень». (?)
Не ўсе даты памятаю. Упачатку снежня давялося пахварэць грыпам (вірус С-2 Ганконг). Напісаў Р. карацюсенькі ліст, разлічваючы, што ён дапаможа мне навязаць сувязі з доследным цэнтрам у Варшаве... Р. зайшоў да мяне назаўтра ж. З тоенай трывогай паведаміў, што цікавяцца ім «людзі» галоўнага дырэктара і што мае прапанову перайсці на работу ў сталіцу (у Варшаве, кажа, пераконваюць яго ў тым, што тут, у Беластоку, ён згніе і сатлее, у гэтай правінцыяльнай глушмані!).
Мне не можа дапамагчы.
Была гэта, здаецца, наша апошняя размова.
Не люблю цяперашняй работы, але застаюся без выбару. У Р. — наадварот! У яго ўсё наадварот, чым у мяне. I чуецца моцна. I ўвесь час ён у палёце, не перажыў нават дзесятай долі таго, што я! Не зведаў ні ізаляцыі, ні матэрыяльнай беднасці, асабліва балючай таму, што датычыць яна маёй сям'і. Наогул сям'і, якой Р., на сваё шчасце, не мае.
Дарэчы будзе тут зазначыць, што ён страціў, дзіўна лёгка страціў здольнасць да бескарыслівай дапамогі блізкім сабе асобам.
Другім чалавекам, з якім адчуваў я патрэбу пагутарыць, быў В. Недзе пасярэдзіне восені, першага або другога кастрычніка я наведаў яго. Неяк праз некалькі дзён пасля сустрэчы з Р.
Ад В. вынес я ўражанне, што яму найбольш залежыць на перамозе ягоных рацый, і то незалежна ад коштаў гэтакай перамогі. В. таксама «мыюць плечы» і таму ён нацэліўся пераехаць на Шлёнск.
Другі раз з В. сустрэўся ў канцы лістапада, калі добра прымарозіла і засняжыла. На тратуары, ля Звярынецкай, прагаварылі мы штосьці звыш гадзіны, пасля чаго застаўся я з пачуццём бязвыхаднасці. Ён гаварыў аб цудоўных перепектывах работы на Шлёнску, і ад гэтакай яго гаворкі. рабілася холадна на сэрцы, душна ў галаве. У ім было нешта з банкрута або аферыста, які ўцякае туды, дзе яго яшчэ ніхто не ведае... Тыповы мужык, які, з кулацкай душою, гатоў заскакаць ад радасці, даведаўшыся, што ў суседа прапаў конь!
Сустрэча з панам Аляксандрам М. Быў Р. і Г. Яны гэта пазнаёмілі мяне з Аляксандрам М., які выклаў нам сваю прыватную тэорыю — за выпіўкай — аб тым, што кожнага чалавека можа спляшчыць каток няўдачы. I чым раней гэта здарыцца, тым лепей, бо яшчэ застанецца шмат часу на тое, каб «набрыняць», зварухнуцца, падперціся рукамі, падняцца на калені, затым на ногі, і, урэшце, ва ўвесь рост... Уваскрэснуць з новым капіталам умельства жыць!
Трэцім чалавекам, з якім жадаў я пабачыцца, з'яўляўся Шурык Б. Запрасіў яго да сябе. Але ён, сам не лепшы ад маіх антаганістаў, пазбягае гутаркі на сур'ёзную тэму, зводзіць усё да эратычных жартаў ды гульні ў... шашкі. У ім нешта з зацятай пагарды да субяседніка!
Чацвёртай асобай, з якой я сустрэўся ўвосень, быў Ч. Нават цяжка сказаць мне тут, чаму гэта я імкнуўся да сустрэчы з ім. Калі задумацца над гэтым маім жаданнем, дык даходжу да вываду, што паколькі я падазраваў яго ў лізунстве да галоўнага дырэктара, то мне цікава было пачуць яго пытанні. У Ч. ірытуючая тактыка: як мага найбольш выпытаць, а самому гаварыць найменш! Ягоны склад думак у нечым нагадвае чалавека, які вырашыў хутка дабіцца бліскучай кар'еры. Цяжка сказаць болей дакладна, у чым гэта заключаецца. Не заўсёды ўдаецца назваць уражанне.