Мой агульны вывад з гэтых сустрэч паступны: нельга гаварыць аб сваіх цяжкасцях, бо чым больш іх у цябе, тым менш ты патрэбны іншым. Характэрна, што ні Р., ні В., ні Ч., ні разу не прапаноўвалі мне сустрэцца з імі. Заўсёды я — ім! Ласкава згаджаліся. Трэба перастаць быць у іх вачах петэнтам. Калі я непатрэбны ім, дык яны не павінны быць патрэбны мне!»
Андрэй адклаў дзённік. Устаў, узяў папяросу і закурыў. Фактычна, дык ён пабаяўся кладавіцца спаць. Ведаў: прысніцца страшнае. I тады ён вельмі моцна ўспацее. Пачатак хваробы сэрца?
...Андрэй вырашыў, што яшчэ раз пойдзе на шпацыр. Апрануўся цяплей. Сышоў у пад'езд.
У паштовай скрынцы бялеў канверт. Пісьманосец дзесьці піў і ажно поначы паспеў разнесці лісты!
Ліст прачытаў пры святле ад вітрыны на бязлюдным тратуары. Ад маці. Яна пісала:
«Андрэй перасылаю пасвядчэнне што нічого не маю за землю ніякіх грошай землю адала у арэнду за падатак Андрэй ты вытлумач ім слоўна ураднікам што землю маю робяць за падатак ты ім занесі гэта пасвядчэнне і падай у рукі і як яны не зразумеюць то ты ім вытлумач бо я у гміні больш нічога не дастану гэта ласка Толіка ён мне гэта пасведчанне пастараўся каб не ён то я нідасталаб як я прыеду то табе вытлумачу чаму я не магу дастаць пакуль што здаровая хаджу па цэлай ваколіцы шукаю майстроў хату пакрыць і перакрыць і немагу знайсці ніхто нехоча у мяне вельмі ганак цячэ і незнаю што рабіць ужо буду чакаць як буду хату крыць тады можа што зробяць майстры такі зацэлае лето знайду кагокольвек неможа быць каб ніхто не знайшоўся перакрыць хату а шыферу таго этэрніту каб пакрыць хату трэба каб ты Андрэй купіў бо як не купіш, то я самая некуплю бо хто купляе той з імі павінен піць гарэлку а я немагу піць і гарэлкі добрай ім не трэба, абы смярдзела смярдзюхою то і добрая будзе і прыедзь пагавары з кладаушчыкамі яны цябе яшчэ памятаюць разам вучыліся ў школе хай іх халера прыедзь да пабачання твая мама».
Найгорш дапамагчы самому сабе.
Як жа мне перамовіцца з тымі кладаўшчыкамі?
Андрэй пакруціўся каля пакалечанага саду, які высякаюць пад забудову. Устаноўлена там табліцу з малюнкам вышынных будынкаў, васьміпавярховых, з клетачкамі вокан. Так збудзецца тут.
На ўзроўні партэраў заззяюць неоны: «Універсальны», «Бар-экспрэс», «Мяса», «Перапёлачка»...
Крынскае поле.
Яно ўявілася Андрэю тым блаславёным месцам, дзе можна смела паглядзець у вочы самому сабе. Дзе не трэба ні азірацца, ні хітраваць, ні прыкідвацца. I пажыць бачачы тое, што наперадзе.
Уцячы з Беластока?
Папрасіў тыдзень водпуску. Загадчык чуйна выпытваў аб прычынах.
— Вы змарыліся, — так зразумеў ён. — Задачы нашай установы, ясная справа, ускладняюцца. Надыходзяць новыя часы...
— Не, я не змарыўся! — запярэчыў яму Андрэй, за-калаціўшыся: «Няўжо ён намерваецца звольніць мяне з пасады? Ад такога — усякага спадзявайся!» — Бачыце, маці мая — сама. А ў яе яшчэ і гаспадарка...
— Ясная справа, калега, ясная справа... — на гэтым загадчык закончыў размову.
Андрэй усцешыўся. Тым не менш засеўшая ў ім устрывожанасць падказвала і іншае: «ён нё дапускае тлумачэнняў!»
Выйшаў ад яго с посмакам гаркаты.
Купіў білет у Крынкі.
Здоўжылася Андрэю чаканне на аўтобўсавым вакзале. Пасажыры грамадзіліся авечымі чародамі ды аб чымсьці бэкалі да сябе. Некаторыя з іх скубалі пальцамі пакункі. Па-пастушынаму енчылі кандуктары. Ад пякарні поблізу пахацела пірагамі, быццам у перадвелікодны ранак. Дзяжурны руху пазяхнуў на цэлую далоню.
Зашчымліваў голад.
Збоч сівеў Беласток. За-рачулкаю ўзвышаліся тупагордыя будыніны з разлезлай архітэктурай. У панурасці рассаджаныя ўздоўж вуліц, названых, пераважна, прэтэнцыёзна, на вялікагарадскі ўзор, таму і надта правінцыяльна.
Аўтобус у Крынкі праязджае паўз Супраслі, за якою лясы. Залацяцца страмізны бароў; паміж імі трымцяць далячыні. Дарога, расплюхнуўшы багоннік, прытўліла да сябе бярозу. Бесклапотную — белавысокую, хісткую, з часам патаўсцелую.
У Падсакалдзе, дзе ў платах разрастаюцца вішні, увабралася ў аўтобус бабуля. Шафёр — гадаваны, відаць, пад Саколкаю — абкпіў яе: яна няправільна вьімавіла формулу просьбы аб продажу білёта.
Схапіўшы на сабе весялістыя зіркачы таго шафёра, Андрэй адрубаў яму:
— Нішто вы і хам! — заступіўся ён за бабулю. — Без чуцця гонару і годнасці! Вам публічна абсмяяць.чалавека — усё роўна што плюнуць за сябе. Хто даручыў вам вазіць пасажыраў? У вас няма на тое кваліфікацый. Няма і прафесіянальнай гордасці. Вы павінны газаваць на грузавіку з платформай для гатовых сцен дамоў, якія вырабляе трэст «Абы-як», што ўбудаваўся за Антанюкоўскімі могілкамі...