Теперь выполним упражнения.
Задание 2. Прочитайте и переведите.
1. Бала укый. — Бала укымый.
Кызлар язалар. — Кызлар язмыйлар.
Мин белəм. — Мин белмим.
Син əйт. — Син əйтмə.
Алар эшлилəр. — Алар эшлəмилəр.
Сез белəсез. — Сез белмисез.
Син кер. — Син кермə.
Мин əйтəм. — Мин əйтмим.
Син чык. — Син чыкма.
Без чыгабыз. — Без чыкмыйбыз.
Сез укыйсыз. — Сез укымыйсыз.
Алар сорыйлар. — Алар сорамыйлар.
Ул яза. — Ул язмый.
Мин чыгам. — Ул чыкмый.
2. Мин китап укыйм. Мин китап укымыйм. Мин диктант язам. Мин диктант язмыйм. Мин бҮлмəдəн (из комнаты) чыгам. Мин бҮлмəдəн чыкмыйм. Мин Җыр (песню) Җырлыйм. Мин Җыр Җырламыйм. Мин класста утырам. Мин класста утырмыйм. Мин сиңа əйтəм. Мин сиңа əйтмим.
Задание 3. Читайте по ролям. Переведите.
1. — Син Алмазны белəсеңме?
— Белмим.
2. — Ул Германиягə барамы?
— Бармый.
3. — Саша унынчы класста укыймы?
— Юк, ул унберенче сыйныфта (класста) укый.
4. — Син бəлеш (бялиш) яратасыңмы?
— Юк, яратмыйм, мин Өчпочмак яратам.
5. — Хəсəн абый, Мансур иртəгə кайтамы?
— Юк, иртəгə кайтмый, бҮген кайта.
6. — Бу партада Кəримə утырамы?
— Юк, Кəримə тҮгел, Айнур утыра.
7. — Укытучы бҮген сорыймы?
— Юк, сорамый, диктант язабыз.
8. — Марат, син безгə килмисеңме?
— БҮген килмим, иртəгə килəм.
9. — Мин ИлҺам Шакировны яратам. Ул бик матур Җырлый!
— ə мин Ринат ИбраҺимовны кҮбрəк яратам.
Сау булыгыз!
Урок 12
· Винительный падеж. Диалоги.
· Указательные местоимения в различных падежах. Диалоги. Задания.
(Уникенче дəрес)
Продолжаем изучать падежи.
Винительный падеж
Аффиксы винительного падежа — — ны/-не. Их легко запомнить. Значение этого падежа полностью совпадает с русским языком и выражает предмет или лицо, на который падает действие:
китап-ны (книгу)
əни-не (маму)
Җилəк-не (ягоду)
алма-ны (яблоко)
дус-ны (друга)
директор-ны (директора)
Давайте поговорим по-татарски:
1. — Син Сашаны белəсеңме? (Знаешь ли?)
— Белəм (знаю).
2. — Син Коляны белəсеңме?
— Белəм.
3. — Син ИбраҺимны белəсеңме?
— əйе.
4. — Син Солтанны белəсеңме?
— Юк.
5. — Син Гафур əфəндене белəсеңме?
— Юк шул (шул — ведь)
6. — МӨнирə, син миңа 500 сум акчаны бирəсеңме? (Дашь ли?)
— əйе.
7. — Кадрия, син бу китапны ал.
— Ярар. Рəхмəт.
8. — Хафиз, дəфтəрне ал.
— Ярый, апа.
9. — Рушат, син сумканы ал.
— Ярар, Мохтар абый.
10. — МəхмҮт, син Казанны белəсеңме?
— Юк, яхшы тҮгел.
11. — əни, бу алманы бир əле.
— Мə, кызым.
12. — əти, бу алманы ал əле.
— Рəхмəт, улым.
13. — Галия апа, сез бу китапны миңа бирегез əле.
— Мə, Солтан.
— Рəхмəт.
14. — Кызлар, бу абыйны кем белə?
— Мин.
15. — Мидхəт абый, сез директорны белəсезме?
— əйе.
— Директорга əйтегез əле, аңа хат бар.
— Ярар.
В винительном падеже они склоняются таким образом:
мин — мине (меня)
син — сине (тебя)
ул — аны (его, ее)
без — безне (нас)
сез — сезне (вас)
алар — аларны (их)
Заметили, что во множественном числе к неизменяемым корням добавляются аффиксы — — ны/-не, а в единственном числе корни стали несколько неразличимыми вследствие исторических изменений.
1. — Мине кинога чакыр əле (позови-ка).
— Ярар.
2. — Сине Мансур белəме?
— əйе.
3. — Аны директор белəме?
— Белə.
4. — АйгӨл, əбине чакыр əле. Аны кӨтəлəр (ждут).
— Ярар.
5. — ГӨлчəчəк, сине — телефонга.
— Рəхмəт.
6. — Сəрия, мине онытма (не забудь).
— Ярар.
7. — Рəшит, син аны белəсеңме?
— Белəм.
В значении винительного падежа с переходными глаголами слова употребляются и без аффиксов этого падежа, т. е. в форме именительного падежа. Они всегда стоят непосредственно перед сказуемым:
Мин хат язам. — Я пишу письмо.
Миңа чəй бир. — Дай мне чаю.