Аңа алма бир. — Дай ему яблоко.
əбигə Җилəк бир. — Дай бабушке ягоды.
Безгə акча бир. — Дай нам деньги.
Мин китап укыйм. — Я читаю книгу.
Мин кино яратам. — Я люблю кино.
Балага су бир. — Дай ребенку воды.
Вы, вероятно, уже заметили, что аффиксы винительного падежа употребляются, когда предмет или лицо определено, а аффиксы отсутствуют, когда предмет неопределенный. Это напоминает определенные или неопределенные артикли немецкого и английского языков.
Миңа китап бир. — Дай мне книгу.
Миңа китапны бир. — Дай мне (эту) книгу.
Сиңа алма бирəм. — Тебе даю яблоко.
Сиңа алманы бирəм. — Тебе даю (это) яблоко.
Ул акча алды. — Он взял деньги.
Ул акчаны алды. — Он взял (эти) деньги.
Задание 1. Поставьте слова в винительном падеже:
Нурия Галия апа… белə.
Самат Кадрия… белми.
Надя Антон… белə.
Костя Андрей… белми.
Бу китап… кем белə?
Бу кино… кем карый?
Бу кыз… кем белə?
əнисə… кем белми?
Казан… кем белə?
əлмəт… кем белми?
Мин… кем белə?
Син… кем белми?
Ул… кем белə?
Задание 2. Ответьте на вопросы.
Син нəрсə укыйсың?
Син нəрсə язасың?
Син нəрсə аласың?
Син нəрсə бирəсең?
Син кемне белəсең?
Син кемне яратасың?
Син кемне чакырасың?
Син кемне кӨтəсең?
Сегодня я хочу познакомить вас с указательными местоимениями, без которых очень трудно обойтись в речи.
Указательные местоимения бу, ул, шул, теге близки по значению и переводятся как этот, тот, та, то.
Для использования этих слов в речи нужно знать их склонение:
Имен. п. бу; ул; шул; теге
Притяж. п. моның; аның; шуның; тегенең
Напр. п. моңа(р); аңа(р); шуңа; тегеңə
Винит. п. моны; аны; шуны; тегене
Исх. п. моннан; аннан; шуннан; тегеннəн
Мест. — вр. п. монда; анда; шунда; тегендə
А теперь попробуем использовать их в диалогах. Переведите их со словарем и попробуйте разыграть по ролям.
1. — Ул кызны каян белəсең?
— Мин аны университетта кҮрдем.
— Мине дə таныштыр əле.
— Ярар.
2. — Безгə бер абый килде. Ул абый гармунда бик яхшы уйный.
— Ул абый кайсы авылдан?
— Ул абый — əтинең дусты, Сарманда яши.
3. — Рəйсə, гафу ит. Ул вакытта минем эшем кҮп иде. Синең белəн сӨйлəшергə вакытым булмады.
— Борчылма, Аяз. Мин Үпкəлəмим (не оби?ась). Ул кӨнне мин дə бик ашыктым (торопился).
4. — Бу кыз сиңа тынышмы?
— Юк, таныш тҮгел. ə син аны белəсеңме?
— Мин дə белмим.
5. — Бу алма ничə сум?
— Унбиш сум.
— ə бусы (то)?
— Җиде сум. Сезгə кайсысы кирəк?
— Менə бусы (то).
6. — Теге трамвай ничəнче?
— Бишенче.
— Ул кая бара?
— Паркка.
7. — Теге китапны алып бир əле, əлфия!
— Кайсы китапны?
— əнə теге кызыл тышлы китапны.
8. — Сезгə кайсы китап кирəк?
— əнə теге.
— Бумы?
— Юк, тегесе.
9. — Мин дискотекага бардым. Шул дискотекада бер егет белəн таныштым. Ул — Франциядəн. Исеме — Эжен. Шул егет татарча Өйрəнергə телəде. Мин аңа ярдəм итəргə телим.
— Шулаймыни? Бик кызык!
10. — Син Рəшитне кайда кҮрдең?
— Теге кӨнне, дискотекада.
— Кем белəн?
— Теге кыз белəн.
Следующая группа указательных местоимений андый, мондый, шундый имеет значение такой, таковой.
11. — Матур кызлар кҮп монда!
— Мин андый кызларны яратмыйм.
— ə миңа шундый кызлар ошый.
— Андый кызлар бездə дə бар.
12. — Мондый китап каян алдың?
— Кибеттə бар.
— Мондый китапны мин кҮрмəдем.
13. — Безнең университетта бик зур галимнəр эшли.
— ə бездə андый галимнəр кҮп тҮгел. Шундый галимнəре булган университетта уку нинди зур бəхет!
14. — Фатирыгыз бик матур. Шундый бҮлмəдə яшəҮ рəхəттер, əйеме?
— əлбəттə.
15. — Без быел яңа фатирга кҮчтек. Фатирыбыз зур, Өч бҮлмəле. Балконы бар. БҮлмəлəре аерым. Менə шундый хəллəр!
— ə безнең фатир кечкенə. КҮп кеше яшибез. Менə шундый шартларда яшə инде син! Эх!
Постарайтесь запомнить еще несколько местоимений: алай, болай, шулай, тегелəй, которые переводятся как так и этак.
16. — Улым, алай ярамый, Өстəлгə менмə!
— Ярар, əни, мин тӨшəм.
17. — əни, болай ярыймы?
— Ярый, кызым, бик матур.
18. — Мин болай уйлыйм: сез безгə килегез, аннары без сезгə барабыз.
— ə мин болай уйлыйм: быел сез килегез, икенче елга без килəбез.
19. — Син дӨрес əйтмəдең, Рəшит.
— Алай димə əле, Рəйсə.
— ə болай ничек була: без бүген барабыз, син иртəгə килəсең.
— Ярый. Мин риза.