(Егерме дҮртенче дəрес)
— Исəнмесез! Хəерле кӨн!
Сегодня мы будем говорить о книгах, библиотеках, печати.
Для этого нам нужно познакомиться со словами, относящимися к данной теме.
Китап — книга
язучы — писатель
шагыйрь [ша„ир] — поэт
шигырь — стихотворение
хикəя — рассказ
газет /в разговорный речи гəзит, гəҖит/ — газета
мӨхəррир — редактор
сəркатип — секретарь
хəбəрче — корреспондент
китапханə — библиотека
кызыклы — интересный
тыш — обложка
калын — толстый
нечкə — тонкий
рəссам — художник
бит — страница
бизəлеш — оформление
эчтəлек — содержание
бҮлек — глава
кисəк — часть
мəкалə — статья
əсəр — произведение
нəсер — стихотворение в прозе
əкият — сказка
тəрҖемə — перевод
тəрҖемəче — переводчик
мəкаль — пословица
бəя — цена
А теперь познакомимся с глагольной конструкцией — ган + аффиксы принадлежности + бар, юк. Эта конструкция выражает процесс, когда-то имевший место в жизни кого-то.
Минем бар-ган-ым бар (юк). Я когда-то ходил.
Синең бар-ган-ың бар (юк). Ты когда-то ходил.
Аның бар-ган-ы бар (юк). Он когда-то ходил.
Безнең бар-ган-ыбыз бар (юк). Мы когда-то ходили.
Сезнең бар-ган-ыгыз бар (юк). Вы когда-то ходили.
Аларның бар-ган-нары бар (юк). Они когда-то ходили.
1. — Нурия, синең бу китапны укыганың бармы?
— əйе, укыганым бар.
— ə синең, Нəфисə, укыганың бармы?
— Юк, укыганым юк.
2. — Синең бу китапны кҮргəнең бармы?
— əйе, кҮргəнем бар.
— ə синең, Марат, кҮргəнең бармы?
— Юк, кҮргəнем юк.
3. — Сезнең бу язучыны кҮргəнегез бармы?
— əйе, кҮргəнем бар.
— ə сезнең, кызлар?
— Юк, безнең кҮргəнебез юк.
Задание 1. Проспрягайте глаголы в форме сӨйлəгəнəм бар (юк) по лицам и числам:
сӨйлə-, аңла-, пеер-, бар-, кара-, яз-, əйт-, бие-, Җырла-, кҮр-.
Задание 2. Переведите.
Минем бу язучыны кҮргəнем юк.
Синең теге китапны укыганың бар.
Аның бу киноны караганы юк.
Безнең паркка барганыбыз бар.
Сезнең бу чəйне эчкəнегез юк.
Аларның бу музейга барганнары юк.
Теперь можно и поговорить.
1. — Бу китап кемнеке?
— Минеке.
— Кайдан алдың?
— Китап кибетеннəн.
— Бəясе ничə сум?
— Егерме биш сум.
— Тагын бармы?
— Бар. Бик кҮп.
— Мин дə кибеткə барам əле.
2. — Нинди матур китап!
— əйе. Бу китап — бҮлəк.
— Кем бирде?
— Дустым Сəрия.
— Бик матур бҮлəк.
3. — Бу китап зур!
— əйе. Зур.
— Калын да!
— əйе.
— Рəссамы кем?
— Тавил ХаҖиəхмəтов.
— Бик матур китап!
4. — Бу китапны кем язган?
— МӨхəммəт МəҺдиев язган.
— Кызыкмы?
— əйе. Бик кызык.
— Бу — романмы?
— əйе.
— Исеме ничек?
— «Фронтовиклар».
— Син укыдыңмы?
— əйе, укыдым.
5. — Бу шигырьлəрне кем язган?
— Габдулла Тукай язган.
— əйе, Тукайны белмəгəн кеше юк.
— Син Тукайны укыдыңмы?
— Русчасын укыдым.
— Тукай шигырьлəр, поэмалар, мəкалəлəр, проза əсəрлəре язган. «ШҮрəле» не белəсеңме?
— əйе.
— «Китмибез» шигырен белəсеңме?
— əйе, белəм.
— Тукай балаларга əкиятлəр дə язган. «Су анасы» н белəсеңме?
— Русча ул «Водяная» дип атала, əйеме?
— əйе, дӨрес. Мин сиңа бер шигырь укыйм: əйтə иртəнге намазга бик матур, моңлы азан; И Казан! Дəртле Казан! Моңлы Казан! Нурлы Казан!
— Бу сҮзлəр кайсы əсəрдəн?
— «Пар ат» шигыреннəн. Русча — «Пара гнедых». Аңладыңмы? (Понял?)
— Мин «əйтə, намаз, бик матур, Казан» сҮзлəрен аңладым.
— Мин сиңа Һəр (каждый) сҮзне тəрҖемə итəм (переведу):