— Алай мӨмкин тҮгел шул.
— əйе шул…
6. Желание может выражаться и формами глагола условного наклонения, иногда в сочетании со вспомогательными глаголами и соответствующей интонацией:
Их, шул вакытта минем киңəшчем булса! (Эх, был бы тогда у меня советчик!)
Тизрəк язлар Җитсə иде! (Скорее бы весна пришла!)
БҮген кинога бармасагыз да була (можно сегодня и не пойти в кино).
Немного диалогов с этими формами:
а) — Шул вакытта син булсаң…
— Нəрсə эшлəр идең?
— Ялгышмаган булыр идем.
б) — МӨнир, тизрəк əни кайтса иде инде, əйеме?
— əйе шул. əни тəмле ботка пешерер иде.
— Өчпочмак та!
— Кыстыбый да!
— Аш та!
— əйе шул!
в) — БҮген телевизорны карамасаң да була.
— Ник?
— Программада бер дə кызык əйбер юк.
г) — БҮген кибеткə бармасам да була.
— əйдə, барыйк инде!
— Юк, бармыйм. Катык-сӨт бар, икмəк бар, ит бар.
— ə мин киттем.
7. Желание может быть выражено и добавлением к повелительному наклонению II, III лица единственного и множественного чисел (килсен/нəр/, барсын/нар/) вспомогательного глагола «иде»:
а) — əни, Рəсимə безгə килсен иде, əйеме?
— Үзеннəн сора. Килəсе килəме соң?
— Ярар.
б) — И-и-и, Хəлимə абыстай, безгə дə ходай бəхет бирсен иде!
— Шулай булсын иде, Тəнзилə.
в) — Сезнең дə телəклəрегез тормышка ашсын иде! (Пусть претворятся в жизнь твои желания!)
— Амин, Хəбирə абыстай!
г) — Бар идең Ык буена, тот идең балык, Җый идең Җилəк!
— Ник бармыйсың соң?
— Хəзер Ык андый тҮгел шул!
Сау булыгыз!
Сезгə татар телен ӨйрəнҮдə зур уңышлар телим.
Урок 42
Возможно или невозможно? Диалоги. Переводим.
(Кырык икенче дəрес)
— Исəнмесез!
— Хəерле кӨн!
Сегодня мы изучаем формы выражения возможности и невозможности.
1. Возможность или невозможность выражается словами «ярый» (ладно, годится), «мӨмкин» (можно) чаще в сочетании с инфинитивом:
а) — Керергə ярыймы?
— Ярый (ярамый).
б) — əйтергə мӨмкинме?
— МӨмкин (тҮгел).
2. Инфинитив и деепричастия на — ып/-еп, — п в сочетании со вспомогательным глаголом «була» (быть в значении можно) выражает возможность или невозможность:
а) — Бу китапны алырга буламы?
— Була (булмый).
б) — Сезне чакырырга буламы?
— əлбəттə.
в) — БҮген стадионга кереп буламы?
— БҮген кереп булмый шул.
г) — Бу ишекне ачып буламы?
— Ачып була, лəкин бик авыр.
д) — Бу борынгы китапны укып буламы?
— Мин укый алмыйм. Лəкин белгечлəр укый ала.
— Кемгə əйтим икəн?
— Бездə бер яшь галим бар. Ул укый алыр.
— Рəхмəт.
3. Сочетания деепричастий на — а/-ə, — ый, — и со вспомогательными глаголами «ал» (в значении «могу», «в состоянии»), «бел» (знать) выражают возможность или невозможность действия, при том самостоятельный глагол в форме деепричастия не меняется, меняется вспомогательный глагол в различных лиِах и временах:
Мин укый алдым. — сумел прочитать.
Ул укый ала. — Она может прочитать.
Син укый алырсы. — Ты сумеешь прочитать.
Единственное число
Мин бара алам (алдым, алачакмын, алырмын)
керə алам (алдым, алачакмын, алырмын)
укый алам (алдым, алачакмын, алырмын)
сөйли алам (алдым, алачакмын, алырмын)
Син бара аласы (алды, алачаксы, алырсы)
керə аласы (алды, алачаксы, алырсы)
укый аласы (алды, алачаксы, алырсы)
сөйли аласы (алды, алачаксы, алырсы)
Ул бара ала (алды, алачак, алыр)
керə ала (алды, алачак, алыр)
укый ала (алды, алачак, алыр)
сөйли ала (алды, алачак, алыр)
Множественное число
Без бара алабыз (алдык, алачакбыз, алырбыз)
керə алабыз (алдык, алачакбыз, алырбыз)
укый алабыз (алдык, алачакбыз, алырбыз)
сөйли алабыз (алдык, алачакбыз, алырбыз)
Сез бара аласыз (алдыгыз, алачаксыз, алырсыз)
керə аласыз (алдыгыз, алачаксыз, алырсыз)
укый аласыз (алдыгыз, алачаксыз, алырсыз)
сөйли аласыз (алдыгыз, алачаксыз, алырсыз)
Алар бара алалар (алдылар, алачаклар, алырлар)
керə алалар (алдылар, алачаклар, алырлар)
укый алалар (алдылар, алачаклар, алырлар)
сөйли алалар (алдылар, алачаклар, алырлар)
а) — Син анда керə алдыңмы?
— əйе.
б) — Син минем телеграмманы укый алдыңмы?
— Юк, укый алмадым.