Prawda była prosta jak w gębę strzelił — to uczyniły szable, a nie siekiery i kłonice świniarzy napotkanych pod Bachorzkiem.
Zabitych porąbano w krwawe strzępy. Trupy odarto do gaci i koszul, porzucono pod dębem i nakryto gałęziami. To świadczyłoby, że ubito ich dla pieniędzy, szat i moderunku. Z drugiej jednak strony zabójcy śpieszyli się. Kiedy Dydyński i jego pocztowy odsłonili resztę gałęzi, między liśćmi błysnęły złote i srebrne monety. Grzebiąc w ziemi, znaleźli kilka poczerniałych gdańskich ortów, kilkanaście trojaków i szóstaków, a nawet czerwonego złotego i dwa półkopki. Jeden z trupów miał oberżnięte dwa palce — pewnie dla kosztownych pierścieni. Drugiemu z kolei pozostawiono srebrne rapcie i szablę, warte ładne parę złotych, a przy nich nienaruszoną sakiewkę. To wszystko świadczyło, że albo mordercy zrabowali coś wartego znacznie więcej niż pas, albo też ktoś zaskoczył ich przy mokrej robocie.
Trzeci z zabitych był bez wątpienia szlachcicem. Młode oblicze ozdobione wydatnym, orlim nosem i jasne włosy, podgolone rycerskim obyczajem po bokach głowy, przecięte miał krwawą krechą. Młodzieńcze wąsy ledwie rysowały się nad górną wargą złotawym puchem…
Znał tę twarz!
Dydyński podniósł się chmurny i wstrząśnięty. Poznawał zabitego. Młody pan Jaksmanicki. Syn znanego swawolnika. Trzy lata młodszy od stołnikowica; towarzysz jego młodzieńczych szaleństw i porywów, kompan z twardej szkolnej ławy.
Wojciech Jaksmanicki zwany Wojcieszkiem. Po jezuickim kolegium i akademii rakowskiej ich losy rozłączyły się. Dydyński dostał od ojca poczet i poszedł służyć na wojnie inflanckiej, w chorągwi husarskiej, a Wojcieszek wstąpił na służbę do wojewody sandomierskiego Mniszcha. Różne losy, ale zapłata ta sama. Dydyński wysłużył sobie długi, krew i wyroki sądowe za grabieże i rekwizycje w Inflantach. A Jaksmanicki leśny grób pod konarami dębu, gdzie zawleczono go nagiego i obdartego, takiego, jakim przyszedł na świat.
Nie mógł otrząsnąć się ze wspomnień.
Wyprawa do Sanoka, gdzie pierwszy raz upili się w karczmie u Żyda Moszka. I po sprawiedliwości dostali za to od ojców po dwadzieścia bizunów. Uczciwie, przez plecy i na karmazynowym kobiercu — wszak byli szlachtą, więc nie uchodziło, aby karać ich na wiązce słomy. Dobrze, że nie wygadali się, iż przy okazji odwiedzili miejski zamtuz, gdzie dwie młode skortezanki skutecznie zapoznały ich z najtajniejszymi arkanami ars amandi[4], bo wtedy ojcowski gniew podniósłby taksę do czterdziestu batów.
Stare, dobre czasy… Cóż porabiałeś, Wojcieszku? Jakie wichry gnały cię po przemyskich gościńcach? Dlaczego leżysz przede mną sprawiony jak wieprzek? Zimny niczym głaz, nieczuły jak skalne berda Bieszczadu?
Położył dłoń na lodowatym czole trupa i wtedy dostrzegł ranę na piersi. Dokładnie między żebrami, na wysokości serca. Dydyński szarpnął za porwaną koszulę, rozdarł lniany materiał na dwoje, odsłonił blady tors Wojcieszka i dotarł do samego sedna przyczyny śmierci. Do wąskiej czworokątnej szpary, nabrzmiałej po bokach krwawą wybroczyną.
Pchnięcie. Prosto pod serce.
To nie była rana od szabli; nawet koncerz nie zostawiłby tak dziwnego, graniastego śladu. Nie pałasz, nie szabla, a więc co?
Chyba tylko jedno: włoski, graniasty rapier pojedynkowy.
Wspomnienia jak rącze konie puściły się cwałem do brodu przez Cygański Potok. A pośród różnych facjat i głów zamajaczyła zimna jak lód, nieodgadniona i zarośnięta gęba człowieka z rapierem u pasa.
— To ta czereda wisielców znad brodu! Zamordowali Wojcieszka i jego ludzi! Minęliśmy się z nimi! Ja nawet nie podejrzewałem… Patrz tutaj! — Ścisnął ramię Nieborskiego jak w kleszczach. — To ślad po rapierze, jak tamten, u tego drapichrusta na koniu… On miał taką broń!
Damian strzyknął śliną przez zęby.
— Bierz tę siwą klacz i zbieraj dupę w troki! — ryknął Dydyński. — Dopadniemy psich synów w Dubiecku albo na gościńcu. Miałeś węch jak dobry pies gończy. Opadli ich jak ogary niedźwiedzia, zarąbali, a co pobrali, to pewnie ukryli w trumnie. I wymyślili bajeczkę o nieboszczyku Bolestraszyckim, na którą dałem się złapać jak pijany żak na przechwałki starej murwy! Jedziemy! Zaraz! Natychmiast!
— Powoli, mospanie — zaoponował pocztowy. — Co nagle, to po diable. Po co mamy jechać do Dubiecka? Ja na ich miejscu nie podążałbym przez miasto, nie lazłbym w oczy ludziom. Skoro mieli łupy na wozie ze strzaskaną osią, tedy pewnie szukali kowala albo kołodzieja.
— Racja. Co proponujesz?
— Ja na ich miejscu szukałbym wioski, gdzie nikt nie zapyta, co wiozą i do kogo. A najbliższy kowal jest w Kosztowej, ćwierć mili od Dubiecka, za wzgórzami. Daję głowę, że tam właśnie pojechali szukać pomocy.
Wojcieszek patrzył na nich martwym wzrokiem spod półprzymkniętych powiek. Dydyński dumał przez chwilę.
— Zbierzemy cały poczet, a Mykoła z wozami niech tu czeka! — zakomenderował. — Walimy do Kosztowej, po drodze zabierzemy Świrskiego i resztę sług! Naprzód!
Kosztowa
Jakiś czas później, wieczór
Kuźnia była pode wsią, kawałek drogi od gościńca. Z daleka między łanami pszenicy poprzerastanej ostami i kąkolem, mokrej od wieczornej rosy, widzieli pełgający czerwony ognik — odblask dalekiego paleniska, czerwieńszy od wieczornej zorzy. Kiedy na chwilę przystanęli, doszedł do nich niosący się daleko po łąkach i polach dźwięk kowalskiego młota.
— Są — rzekł Nieborski, który wzrok miał jak sokół, a słuch jak nietoperz. — Widzę jakiś wóz pod karczmą. Stary wasąg i starzy znajomi.
— Brać pistolety! — zakomenderował Dydyński. — Panie Nieborski, przekłułeś zapał? — Zerknął na skałkowy pistolet pocztowego. — Bo albo słaby proch masz, albo dziurkę wąską, jak u wiecznej dziewicy, przy panewce tego dziwadła.
— Przechędożyłem szpilą!
— Ruszamy!
Pomknęli przez pola, rozdzielili się na dwie części, a potem wpadli na plac przed budowlą niczym tatarski zagon. Stolnikowic i Świrski od strony polnej dróżki, Nieborski i Borek od zagonów, zmuszając konie do skoku nad żerdziami i chruścianym płotem.
Zakotłowało się na podwórzu; w tętent kopyt wdarło się rżenie wierzchowców, krzyk ludzi, gdakanie spłoszonych kur. Trzeba przyznać, że widząc nadciągających zbrojnych, rzekomi słudzy Bolestraszyckich nie wpadli w panikę. Skoczyli do wozu, zbili się w grupę najeżoną ostrzami szabel, popatrując spode łbów na konnych mierzących do nich z pistoletów.