***
Ён, гэты лысы цыркун у плястмасавых акулярах, русский художник, спытаў у мяне пра тое, чым я тут займаюся. Я стаяў і разглядваў ягоныя карціны, гэтую абстракцыянісцкую крэмзаніну, якая зноў увайшла ў моду, і зьверху крапала, я разглядваў іх моўчкі, і мая аўра прамокла, нібы парасон. Ён прымаў тутэйшых жыхароў за ідыётаў. Яму падавалася, што яны толькі й чакаюць, каб ён прыехаў і выціснуў пару кропляў фарбы. Ён думаў, што калі я выхоўваўся на ягонай мове, то ён мае права спытаць, чым я тут займаюся. І тады я, як заўсёды, вырашыў уцячы. Мяне ажно трэсла, калі я ўяўляў, што разьвітаюся зь ім ці адкажу што-небудзь. Я глядзеў на пунсовыя разводы на жоўтых кубах, і мой мачавы пухір роспачна спаражняўся – таму што маё цела даходзіла да вар’яцтва ад бясьсільля, яно ня ведала, як змагацца далей зь недахопам магутнасьці. Так, я быў бясьсільны нешта зьмяніць, стоячы ў гэтым тунэлі, дзе прадавалі скарыстаныя фарбы й запэцканыя палотны. Гэтая бясьсільнасць, ад яе я й памру. Ад злобы, што не магу зьнішчыць некаторыя рэчы адным узмахам рукі. Сам ён называў сябе мастаком. Ня ведаю, ня ведаю... Мы пра кожнага, хто выходзіць з будынку вакзалу, думаем, што ён пасажыр або некага праводзіць. У горадзе, які я пакінуў, я часта езьдзіў на вакзал проста так. Мне там падабалася. Я чытаў таблё, як кнігу. Я мог гадзінамі стаяць на плятформе. Цягнікі пазнавалі мяне ў твар. А людзі навокал думалі, што ў мяне ў кішэні квіток. Ці што я кагось сустракаю. Ён спытаў у мяне, чым я тут займаюся... І яшчэ ён быў упэўнены, што калі ён адкрые тубік з фарбай і намажа ёй палатно, то яму за гэта мусяць даваць грошы. Ён спытаў у мяне...
“Сраць я хацеў на сьмерць” – так назвалася ягоная так званая карціна, якая стаяла да мяне найбліжэй. Я паглядзеў на художника – цікава, ад чаго ён памрэ. Ад чаго можна памерці, ня маючы да сьмерці павагі. Не, я, натуральна, далёкі ад таго, што прапаноўваў расейскі паэт дзевятнаццатага стагодзьдзя Жукоўскі. Той вельмі хацеў удасканаліць сьвет. І пачаць ён вырашыў са сьмерці, ператварыўшы яе ў рэлігійнае таемства. Згодна зь ягонымі ідэямі, вешаць злачынцаў добра было б у адмысловых будынках кшталту цэркваў, пад урачыстыя сьпевы хору, сьцены ўпрыгожаныя кветкамі, гараць цэлыя гронкі васковак, агульная атмасфэра ўзвышана-натхняльная. Такія ўмовы, паводле Жукоўскага, мусілі настроіць асуджанага на ўсьведамленьне сваёй пачэснай місіі й перашкодзіць яму гарэзьнічаць, граць на публіку й зьдзеквацца з катаў, прыніжаючы тым самым веліч сьмерці.
Усё гэта вельмі цікава, вельмі, калі толькі не прымаць у разьлік, што за словамі “Сраць я хацеў на сьмерць” стаяць звычайныя грошы. Тое, пры згадваньні чаго сьмерць гамэрычна рагоча.
***
Мой асноўны занятак тут – езьдзіць на цягніках Intercity Express. Мая мара доўга шукала сабе ўвасабленьне, а высьветлілася, што ёй усяго толькі трэба перамахнуць празь мяжу. Яна ідэальна ўмясьцілася ў гэтых белых сымпатычных зьмеях, ад якіх у чалавека, што застаецца на плятформе й пазірае ім усьлед, узьнікае адчуваньне, быццам яго пазбавілі чагосьці важнага, магчыма, такога, чаго больш яму не наканавана здабыць. І ён ідзе ў бар выпіць піва і нават кідае пару манэтаў аглухлым ад дажджу музыкам – я бачу гэтага небараку, ён па той бок тэлеэкрану, ён таропка зрывае зь мяне маю скуру, вяртае тое, што належала яму, тое, што скрадзенае часам.
Сустрэчны цягнік пралятае міма, белая бура за нерухомым акном, і потым – толькі выпнуты азадак, які са сьвістам уцягвае ў сябе гэтая важкая сэкунда. Выкшталцоная дуэль правадоў за акном, яны наскокваюць адзін на аднаго, сплятаюцца, пераплятаюцца, абганяюць, бягуць навыперадкі, і потым шэрая паласа неба адкідвае іх у бакі, так далёка, што яны самі губляюць свае слупы й потым нейкі час шукаюць, дзе чый... Ветравыя генэратары, што па-донкіхотаўску машуць сваімі рукамі ў белую ды чырвоную палоску, нібы зьдзекуючыся з усіх памежных слупоў на сьвеце. Цацачныя каровы, замерлыя на зялёным аксаміце краіны, што пралятае міма. Ёй няма справы, куды ты едзеш, і я дзякую ёй за гэта.
“Ты мусіш вандраваць”, – сказала мне тая маленькая бэрлінка, – “Ты мусіш пабываць паўсюль, дзе толькі зможаш, ты мусіш паглядзець на вялікія й малыя гарады, мусіш пабачыць горы й моры, мусіш быць свабодным, мусіш зрабіць усё, што мог бы зрабіць, і яшчэ больш. Я ведаю, ты шмат можаш дасягнуць. І забудзь пра будзільнікі, чуеш, назаўсёды забудзь пра будзільнікі!.. Ты мусіш уцякаць адтуль, а інакш ты загінеш. І мне – асабіста мне – будзе трошкі шкада”.
“Так, так,” – ківаў я пад цяжарам прыемных мадальных дзеясловаў, – “Я мушу, я хачу гэтага...”. Але ў вачох маіх, відаць, было мала радасьці, бо яна зазірала мне ў твар: