Выбрать главу

“Mne strashno”, – напісала яна на гэтай сьмешнай сваёй лацінцы, якой у яе краіне бракуе, як калісьці бракавала ежы. Але я тут прычым?

Зьнішчыць гэтую ўладу, дзеля сябе, дзеля тых, хто прыйдзе за намі, нават дзеля такой сумнеўнай справы, як будучыня. Зьнішчыць гэтае абсалютнае зло, якое не сустрэла супраціву ў гэтай краіне й таму асела менавіта тут, каб заразіць усё навокал, усё спрэс, ад дзіцячых садкоў да чыноўных кабінэтаў. Ня слухаць іхных просьбаў аб літасьці, пакараць усіх, праліць кроў злачынцаў. Так, з гэтым я згодны. Абагульнены вораг заслугоўвае сьляпой нянавісьці. Назваць усіх пайменна й пакараць іх, лавіць іх паўсюдна, цягнуць за хвасты з іхных нораў, ці то будуць норы законаў, норы эміграцыі, або норы іхных раптам саслабелых здароўяў. Я гатовы ўзяць у гэтым удзел. Зьнішчыць іх, забіць, спапяліць. Але не чапайце толькі Вераніку, яна была маленькай дзяўчынкай, у яе ўнутры цёплая кроў, яна езьдзіла на санках зь лясных узгоркаў і плакала, калі ёй было страшна.

Хіба гэта ня робіць яе недатыкальнай? Непадуладнай нашым судам?

Яна была калісьці дзяўчынкай. Род робіць людзей адушаўлёнымі, нас забіваюць у той момант, калі мы для забойцаў: ня “ён” ці “яна”, – проста “яно”. Калі ў нас больш ня бачаць нас, а бачаць толькі зло, накіраванае супраць пэўных ахвяраў. Пэрсаніфікуй такое зло, і ўзброеная рука апусьціцца. А я, бы тоўстая кніга, залезу пакуль на верхнюю паліцу купэ.

***

У гэтым будынку некалі заўсёды спыняліся прадстаўнікі шатляндзкае каралеўскае сям’і, калі наведвалі Лёндан. Менавіта сюды, у Скотлэнд-Ярд, зьвярнуўся ў чэрвені 1910 году чалавек, што зваўся Нэш. Ён папрасіў паліцыю даведацца пра лёс сваёй знаёмай, сьпявачкі Коры Крыпэн. “Ніхто ня бачыў яе ўжо амаль паўгода”, – сказаў ён спакойна, але ж было відаць, што Кора для яго значыць больш, чым проста голас у кабарэ й туфлік, які выглядвае з-пад сукенкі. – “Муж казаў, яна зьехала ў Лос-Анджэлес лячыцца, цяпер ён кажа, яна памерла там ад запаленьня лёгкіх”. Нічога асаблівага паліцэйскія ў гэтым не заўважылі. “Нашыя агульныя знаёмыя, Мартынэлі, былі ў Крыпэнаў у гасьцёх 1 лютага. Засядзеліся да другой ночы... Больш Кору ніхто ня бачыў”, – працягваў налягаць містэр Нэш, бачачы, што ягоны аповед не выклікае асаблівай цікавасьці. “І яшчэ сакратарка Крыпэна, міс Лі Ніў... Цяпер яна разгульвае зь ім па балях, і носіць упрыгожаньні Коры. Я нічога не сьцьвярджаю, ці мала што адбываецца на сьвеце, але... Я быў у містэра Крыпэна нядаўна. Ён даў мне зразумець, каб больш я не задаваў яму гэтых даволі-ткі непрыемных, як мне падалося, для яго пытаньняў”.

– І яшчэ, – сказаў Нэш ужо ў дзьвярох, калі яму паабяцалі разабрацца. – У тэатр, дзе служыла Кора, прыйшлі некалькі лістоў ад яе. Усё супадае, яна піша, што хварэе, але просіць не хвалявацца, паведамляе, што затрымаецца надоўга. Аднак жа гэта не яе почырк... Я ведаю, як піша Кора – размашыста, нэрвова, літары ў яе фігурныя, бы скачуць на канях... Я спадзяюся, што прыходзіў да вас не дарэмна, спадарства.

Праз два дні інспэктар Д’ю наведаў дом на Хілдроп-Крэсчэнт, дзе й пражываў містэр Хоўлі Крыпэн, дантыст. Гаспадара не было, дзьверы інспэктару адчыніла міс Лі Ніў. “Містэр Крыпэн працуе, у яго практыка на Оксфард-Стрыт”, – сказала яна, усьміхнуўшыся: твар сымпатычны, але ж нічога асаблівага, адзначыў Д’ю, такіх дзяўчат у Лёндане як сабакаў. Не сьпяшаючыся, Д’ю выправіўся да доктара. Той якраз быў заняты выдаленьнем зубоў. Містэр Крыпэн зрабіў на візытанта найлепшае ўражаньне: не прыгажун, круглы твар, пукатыя вочы, доўгія вусы, акуляры, але прыемны голас, выдатныя манэры. “Я вымушаны сказаць вам, што хлусіў сябрам Коры,” – сказаў ён, выціраючы рукі. “Так, хлусіў, і паверце, мне цяжка ў гэтым прызнавацца. Рэч у тым, што Кора жывая. Яна...”. Містэр Крыпэн тужліва зірнуў на зачыненыя дзьверы. “Яна ўцякла ад мяне з адным амэрыканцам. Як я зірну цяпер людзям у вочы? Вы не ўяўляеце, інспэктар, што гэта была за жанчына... Анёл і д’ябал у адным чалавеку. Яна зусім замучыла мяне сваімі здрадамі, а я кахаў яе, так, я сапраўды кахаў яе. Дайшло да таго, што я абслугоўваў яе сяброў, якія штодня сядзелі ў нас, як дома, абслугоўваў нібы афіцыянт, нібы іхны даўжнік. Яны маглі прыйсьці да нас у любы час дня, Кора заўсёды рада была іх бачыць, яна любіла іх, а мне плаціла пагардай. Мне, які столькі для яе зрабіў... Выцягнуў зь беднасьці, прапанаваў усё, што меў, прывёз у Лёндан – ёй здавалася, яна тут хутчэй зробіць кар’еру. У яе быў невялікі голас, але ж з анагажэмэнтам яна мела праблемы. Коры, аднак, здавалася, што варта мне больш пра яе клапаціцца, і ўсё пойдзе інакш. Я аплочваў для яе ўрокі сьпеваў, я рабіў усё, што мог, я працаваў як вол удзень, каб увечары забаўляць яе сяброў і каханкаў, а ўначы грукацца ў пагардліва замкнутыя дзьверы яе пакою. І вось яна ўцякла, і паверце, інспэктар, гэта для мяне палёгка. Міс Лі Ніў робіць усё, каб вярнуць мяне да жыцьця, але ж, містэр Д’ю, Кору яна не заменіць. Што гэта была за жанчына...”.