Выбрать главу

Такім чынам, каго ці што бачыў містэр Хоўлі Крыпэн у тую ноч? Спачатку, натуральна, каго: яе бадай што жывую спадніцу, пад якой была недасягальная для яго магчымасьць валоданьня, тое, за што купляюць жанчын і за што іх прадаюць. Яе патыліцу, ад якой пахла парфумай, яна была несумненным “хто”, не падлеглым аспрэчваньню “яна”, дом быў поўны яе пахаў, яе звычак, яе рэчаў, яе голасу. Кора Крыпэн, яго жонка. Вось яна падымаецца па лесьвіцы, вось ён глядзіць ёй усьлед, наліваючы сабе каньяк, жывое сочыць за жывым, жывое жывіцца жывым. Потым – яе сьпіна, якая ледзь уздрыгнула ад грукату дзьвярэй, яе адлюстраваньне, якое стрымана ўсьміхнулася: тады, у Нью-Ёрку, яна ўся ўспыхвала ад радасьці, абарочввалася й кідалася яму на шыю. Як усё перамянілася. Але ж жывую, цёплую сьпіну зьмяняе ў вачах Крыпэна халоднае, зь недаверлівым і зьдзеклівым позіркам, адлюстраваньне. Нібы ад Коры аддзялілася нешта, ужо нежывое, ужо больш падобнае да “што”, чым да “хто”. Хоўлі Крыпэн у разгубленасьці: ён бачыць дзьве Коры, адну крохкую, цёплую, блізкую й знаёмую, тую, зь якой яго, як-ніяк, даволі шмат зьвязвае, ён ніколі не падымаў на яе руку, самае страшнае, што ён зрабіў пакуль што, гэта ягоная раптоўная думка на грудзёх у мілай, такой яшчэ юнай Этэль – а што, калі б Коры не было? Наогул не было? І – такая нечаканая хваля палёгкі, пад якую прыемна падставіць азызлы ад сямейнага жыцьця твар: Кора сапраўды ня вечная, яе можа ня быць. І потым расчараваньне, чорнае, як уваход у падвал: Кора ўсё ж ёсьць. І ён нічога з гэтым ня зробіць.

Дзьве Коры існуюць перад Крыпэнам нядоўга. Варта ёй прамовіць некалькі фразаў, і яна зноў набывае адно аблічча. Цяпер Крыпэн бачыць толькі “што”. “Што” халоднае, рэчавае, настроенае для яго нядобразычліва. Варожае, чужое “што”. Рэч, аб якую ён балюча грукнуўся костачкай, калі бег па жыцьці. Да рэчы ня маюць літасьці. Каб думаць пра яе цану, трэба знаходзіцца ў краме, а не ў сваім цёмным, цесным доме на Хілдроп-Крэсчэнт. І “што” больш ужо ніколі ня стане “хто”. Можа быць, на раніцу Крыпэну гэтага й хацелася. Але ў тым і рэч, што для “хто” працэс незваротны. І слова “труп” мы скланяем адмысловым чынам.

Як сапраўдны мэдык, доктар Пэпэр не задумваўся пра доктара Крыпэна. Яму было важна даказаць, што гэтыя парэшткі належаць целу місыс Крыпэн, далейшае было задачай паліцыі. Сярод мяккага месіва з чалавечае плоці яму ўдалося знайсьці шматок скуры. Паводле некаторых асаблівасьцяў яна нагадала доктару Пэпэру скуру зь нізу жывата, з лабка. На скуры была загадкавая паласа, якая нагадвала пасьляапэрацыйны рубец. Містэр Макнэтэн са Скотлэнд-Ярду імгненна зьвязаўся зь сябрамі Коры, якія паведамілі, што Кора насамрэч перанесла некалькі гадоў таму ў Нью-Ёрку складаную гінэкалягічную апэрацыю. А саму Кору ўспомніў прадавец крамы, дзе яна набыла летась сабе начную сарочку, такую самую, якая была на трупе з Хілдрап-Крэсчэнт.

Кора Крыпэн была мёртвая, але цела яе працягвала ўплываць на жыцьцё, прычым у большай ступені, чым магло падацца. Доктар Пэпэр ня быў, уласна, спэцыялістам па рубцах, таму перадаў шматок скуры з лабка свайму маладому вучню, нікому пакуль не вядомаму містэру Спілсбэры. Калісьці доктар Пэпэр сам параіў Спілсбэры прысьвяціць сваю дзейнасьць рубцам, і цяпер у вучня зьявіўся шанец паказаць сябе ў справе. Спілсбэры неабвержна давёў, што шматок скуры, знойдзены ў падвале на Хілдроп-Крэсчэнт, паходзіць менавіта з лабку Коры Крыпэн. Тым часам, як Скотлэнд-Ярд разаслаў па ўсіх портах і караблях падрабязнае апісаньне дантыста Крыпэна і Этэль Лі Ніў, містэр Спілсбэры жыў на маленькім, плошчай усяго некалькі сантымэтраў, кавалку скуры, уздоўж якога праходзіла загадкавая сьветлая паласа, якая сканчалася каля самага краю, уросшы ў скуру, бы падземны тунэль. Мікраскоп здолеў зрабіць з гэтага кавалка мёртвай матэрыі цэлую плянэту, адзіны насельнік якой шукаў на ёй разгадку зусім побытавай гісторыі...

Капітану акіянскага парахода “Монтроўз” складзенае Скотлэнд-Ярдам апісаньне містэра Крыпэна і ягонай сакратаркі трапіла на вочы, калі судна ўжо выйшла з антвэрпэнскага порту, трымаючы курс у Нью-Ёрк праз канадзкае ўзьбярэжжа. Ён адразу ж падумаў пра двух сваіх пасажыраў: нейкага містэра Робінсана і ягонага сына Джона. Бацька й сын і на палубе, і падчас абеду паводзілі сябе вельмі дзіўна. Усе гэтыя ўшчыкваньні, пагладжваньні, гэты пранізьлівы крык юнага Джона, калі над самай ягонай галавой пранеслася чайка... А яго паходка – уся другая кляса сьмяялася. Капітан тэлеграфаваў у Скотлэнд-Ярд. У той самы дзень інспэктар Д’ю і сяржант Мітчэл селі на марскі экспрэс “Ляўрэнтык”і праз тыдзень насьціглі “Монтроўз”ля Квэбэку. Містэр Робінсан быў настолькі ўражаны, што ня стаў ламаць камэдыі, а міс Лі Ніў з асалодай скінула ў сваёй каюце мужчынскую вопратку.