Шпіён. Так, у краіне, якую я пакінуў, усё было проста, як на вайне. Былі мы й былі яны, іх было непараўнальна больш, затое мы былі лепшыя.
Мой знаёмы Р., які прыяжджае раз-пораз у мой паўночны горад па сваіх цёмных справах, слухае ўсё гэта і ўсьміхаецца. Хто-хто, а ён ведае, што ніякае “мы” мяне насамрэч не цікавіць, а цікавяць мяне толькі я сам ды Вераніка. Неяк я здуру паспрабаваў яму распавесьці пра яе. “Баба кінула, разумею,” – кіўнуў ён тады даволі абыякава, а цяпер ён усьміхаецца й гаворыць:
– Нічога, неўзабаве я прывязу табе сапраўднага змагара. Гэтыя хлопцы стварылі моладзевую арганізацыю. Маладыя яшчэ, для іх такія справы без рамантыкі ня робяцца, вось яны “Мсьціўцамі” й назваліся... Эсэраўскі агонь у вачах. Але добры хлопец, наш, сапраўдны... І ў адрозьненьне ад нас з табой, пачуваецца на сваёй зямлі гаспадаром. У маладых нам трэба вучыцца. Стаяць за сваё, не даваць сябе прыніжаць. Зуб даю, яны яшчэ пакажуць гэтай нашай уладзе. Ты як, не перадумаў, можа, са мной паедзеш? На радзіму паглядзіш? Ці...
Ці.
– Ну, справа твая. І што ты тут робіш, не разумею. Чым ты тут займаешся? – кажа Р. і не чакаючы адказу едзе на радзіму, туды, дзе Вераніка забывае пакрысе, якога колеру ў мяне вочы.
Чым я тут займаюся? Час ідзе, а я не магу знайсьці адказу на гэтае пытаньне, нават для сябе самога. Адзінае, што прыходзіць у галаву й што на дадзены час, верагодна, і ёсьць праўдай – тут я азіраюся назад. І нібы адыйшоўшы на крок ад карціны, бачу больш, чым заўважаў дома.
Напрыклад, цяпер я нарэшце бачу сароку. Хаця раней бачыў адно шыбеніцу.
Франк, мой гід па завулках тутэйшага жыцьця, распавядаў мне неяк пра знакамітую “падкову” – адмысловы графік, які паказвае, як зьмяняюцца пачуцьці чалавека, што жыве за мяжой. Спачатку ўсё здаецца вакол цікавым і дабразычлівым, і ты кажаш: “О так, усё як я марыў, гэта сапраўдны рай. А цяжкасьці я перадолею, дый як іх не перадолець у такой краіне, дзе кожны табе ўсьміхаецца!”. Потым замежнік паціху разумее, што паколькі зваротны квіток ён сабе купяць не сьпяшаецца, да яго пачынаюць ставіцца як да нармальнага чалавека, а не як да госьця дарагога, і вось тут усё вакол імкліва чарнее, ты адчуваеш сябе чужым і нікому не патрэбным. Але час ідзе, і дзеясловы пакорліва схіляюць перад табой галовы, і ты ўжо бяз сораму называеш гэты горад сваім, а няўмольны закон чалавечага суіснаваньня абавязкова й своечасова дае табе двух-трох знаёмых, і тыя ня маюць нічога супраць такога статусу, у той час як астатні люд ператвараецца ў непразрыстае племя прахожых, чыноўнікаў і прадаўцоў. Змрок цябе больш не кранае, сьвятло табой не цікавіцца, вакол шэра й прыймальна, ты прыстасаваўся.
У кожнага нармальнага чалавека, калі ён захоча прааналізаваць сваё жыцьцё за мяжой з дапамогай графіка, павінна атрымацца ў выніку такая “падкова”, хіба што ў розных людзей розная ступень выгнутасьці. У мяне атрымалася роўная лінія, якая яшчэ да ўсяго дэманстратыўна, з выклікам уздымаецца ўверх над гэтай пасадачнай паласой часовага выгнаньня.
– Нічога, – супакоіў мяне Франк. – Нічога, не хвалюйся, у цябе яшчэ ўсё наперадзе.
Але ж мне й праўда ўсё тут падабаецца. Неўзабаве я адчую сябе тут чужым і нікому не патрэбным, але буду дзякваць і за гэта. Трэці месяц запар тут ідзе дождж. Мне падабаецца ў гэтым паўночным Маконда. Мне тут усё падабаецца.
“Што цябе ўсё цягне спаць у чужых ложках, што табе дома не сядзіцца?” – злавалася маці, калі мне было васямнаццаць. Прайшло невядома колькі часу, а я ўсё яшчэ сплю ў чужых ложках, мяняю кватэры, і калі заходжу ў кожную наступную, атрымліваю дзіўнае задавальненьне ад усьведамленьня таго, што вось і гэтае жытло давядзецца хутка пакінуць. Дождж, на шкле майго акна сядзяць сьлімакі, па вуліцы праносіцца машына за машынай, штосэкунды іх шум успыхвае й гасьне, і я раптам зь незвычайнай выразнасьцю разумею, што з кожным такім гукам маё жыцьцё становіцца карацейшым.
Яна выглядала надзвычай прывабна, гэтая корачка лёду на жалезнай бэльцы арэляў, настальгічныя магутныя маразы той зімы ўмелі сябе прэзэнтаваць: гэта была амаль празрыстая корачка, якая выклікала ў ласай да салодкага дзіцячай душы думкі пра карамэль і ледзянцы, гэта была такая хітрая корачка, якую хацелася разбурыць, бо надта ж шмат у ёй было фанабэрыстай самаўпэўненасьці, – але больш за ўсё яе хацелася лізнуць. Вераніка хадзіла туды-сюды міма корачкі да абеду, цягаючы за сабой санкі, а калі пасьля дзённага сну бацькі зноў выштурхнулі яе на двор, ня вытрымала: падыйшла да арэляў, азірнулася па баках, заплюшчыла вочы й з адчуваньнем невыноснага шчасьця лізнула.