– Мы ня робім добрыя справы за золата, – адказаў гном. – Узнагарода схаваная ў табе самой. Каб дасягнуць вяршыні, трэба глядзець уніз. А пакуль што ты можаш проста паўдзельнічаць у нашым Дні сумных успамінаў. Успомні што-небудзь сумнае, і ў цябе прыбавіцца моцы.
Але ж час ішоў, і грошы крапалі, – Вераніка не для таго прыйшла ў гэты фантастычны сьвет, каб думаць пра сумнае. Яна паглядзела на лічыльнік: эль дадаў ёй яшчэ дзесяць пунктаў. Яна з насалодаю ўпілася зубамі ў мяса, якое працягнуў ёй нейкі малады румяны гном, аблізнула пальцы й сказала:
– Мне трэба ісьці далей, Ольда. Я й так затрымалася ў вас. Уласна кажучы, я хацела б выйсьці ўжо заўтра на сьвітанку.
Гном маўчаў, засяроджана жуючы.
– Распавядзі мне, што навокал, які шлях лепшы. Я хацела б дабрацца туды, дзе я змагу прыдбаць трохі манэтаў, і потым падацца ў горад.
– Вакол нас – лес, – задуменна сказаў Ольда. – Гэта ўсё, што я магу табе паведаміць. Лес вялікі. Мы ніколі не выходзім адсюль. Людзі й багі ня вельмі любяць сустракаць гномаў. Нашыя шахты, нашыя скалы й наш лес – вось дзе мы ў бясьпецы.
– Але ж тая дарога, па якой... – Вераніка адчула, што гном нешта хавае.
– У любой дарогі ёсьць канец, – Ольда дапіў эль і перадаў кубак брату.
– Дай мне падказку, Ольда, – Вераніка зрабіла яшчэ глыток. – Я не хацела б, каб вам зноў давялося мяне выручаць. Можа, тут паблізу ёсьць млын, а можа, поле...
– Лес вялікі, – паўтарыў хітра гном.
Вераніка ўздыхнула, але крыўдаваць ні на кога не зьбіралася. На сьвітанку яна абавязкова пакладзе праснакоў і мяса ў той цудоўны, плецены, абшыты бісерам заплечнік, які падарыла ёй Берліта, і пойдзе куды вочы глядзяць. Урэшце, тут мусяць быць падземныя хады, пра якія маўчаць гномы. А гэты Ольда – ён відавочна нешта не дагаворвае.
– Толькі не хадзі за ручай, – пачула яна раптам ля самага вуха, і зьдзіўлена павярнулася да гнома. – Ні ў якім разе не хадзі за ручай!
– Ты нешта сказаў?
Але гном толькі паціснуў згорбленымі плячыма ды пацягнуўся па новую порцыю элю.
***
Як усё ж шмат паламалася ў Вераніцы. Усе гэтыя маленькія дэталі, вынік сапраўды ювэлірнай працы, аднавіць іх, відаць, будзе цяжэй, чым усё тое непаваротлівае, грузнае, аброслае мясам... Клеткі больш не вырабляюць запасных частак, хіба што завалялася нешта на складзе, але адрэсу складу мы не пасьпелі запісаць, і ніколі ўжо не запішам. І тамтэйшы тэлефон адключаны за няўплату. Позна, позна, занадта позна, як любяць гаварыць кандыдаты ў літаратурныя пэрсанажы. Шмат нікім ужо не кіраванай, гарачай ды разгубленай крыві, сарваныя замкі вісяць на петлях – у мяккіх тканках шыі, у тоўшчы языка, пад’язычная костачка хруснула, і шчытавідная ня вытрымала. Костачкі грытанкі паламаныя й там і сям. Кажуць, што язык высоўваецца пры гэтым з рота, далёка ў сьвет, так, што мог бы дастаць да вока ды вынуць зь яго выпадковую парушынку або мошку... Ня верце, гэта ўсё кіно, хаця язык і праўда становіцца даволі рухавым, абмяклым, сінім. Спэцыі спэцэфэктаў. Зрэшты, бывае ўсялякае, мы ж не настолькі аднолькавыя, кожны стаіць у гэтай чарзе па сваё.
Адзін стаяў ля вакна, другі – за яе сьпінай. А можа, наадварот. Адзін бачыў перад сабой сьпіну Веранікі, самы яе верх, голую шыю, кропку радзімае плямы. А потым, зусім хутка ўсё адбылося: толькі сьпінку крэсла. А Вераніка спаўзла на падлогу, нібы пабачыла там згублены гузік. Але чаму яна кладзецца на дыван сьпінай, высьлізгваючы зь нечых стомленых рук? Адна нага падварочваецца, таму, хто трымае Вераніку, даводзіцца трохі прыўзьняць яе, каб яе цела легла на падлогу правільна. Бо тут таксама ёсьць свае правілы, якія пажадана выконваць, няхай яны нідзе й не зафіксаваныя. Ня трэба рабіць людзям, якія прыйдуць пасьля цябе, лішняга клопату. Вось Вераніка пра гэта заўжды памятала. Але ж яна была занадта маладая, каб старэйшыя надумалі ўзяць зь яе прыклад. Ім жа, старэйшым, увесь час здаецца, што яны ведаюць лепш. Скажам, якім чынам можна лёгка зьняць стрэс. Як адпачыць чалавеку, у якога такая сядзячая праца. Што трэба рабіць, калі ў вачох рабізна ад манітора. Як лечыцца кампутарная залежнасьць. На якія кропкі трэба націснуць, каб іншыя атрымалі нарэшце спакой. Дзякуй вам, лекары-аматары, сьціплыя майстры акупунктуры.