– Запомні, брат, – зусім ужо сур’ёзна сказаў другі будаўнік, падняўся, падыйшоў да акна і паманіў мяне пальцам. – Вунь там (ён паказаў на будынак будкамбінату) – там Расея. А там – Польшча. А мы тут. І паўсюль ноч. І няма чаго тут больш... Такія справы, брат.
– А за Польшчай што? – задхаючыся ад крыўды, спытаў я.
– А хер яго ведае, – махнуў рукой аграном. – Якая розьніца.
– Амэрыка, напэўна, – усьміхнуўся той, што з ноўтбукам, і яны зноў заіржалі.
– Я ў Польшчы быў, – павярнуўшыся да сваіх, сказаў той, што стаяў ля акна. – Курыца ня пціца.
– А гадзіньнік ты там што, не пераводзіў на гадзіну назад? – помсьліва кінуў я яму проста ў твар.
– Ну, пераводзіў, – зьдзівіўся ён. – Ну і што? Я і зараз магу перавесьці, сьвятлей на двары ня стане.
Адчуваючы, як гараць мае шчокі, я ўскочыў з ложка і схапіў настольную лямпу. Твары маіх суседзяў па пакоі пацямнелі. “Ну, бля, падсялілі кадра”, – сур’ёзна прамовіў адзін з будаўнікоў і схаваў ноўтбук пад ложак. Другой рукой я, ледзь дацягнуўшыся, зьняў з шафы глёбус і ў такой позе, на ланцугу провада, зь пенай на вуснах, пачаў сваю лекцыю.
Я круціў вакол сваёй восі стары, выцьвілы мячык, і ён ціха парыпваў пад занадта яркім сьвятлом лямпы. Аграномы змрочна слухалі, а я гаварыў, гаварыў, гаварыў, сьпяшаючыся, каб мяне не перапынілі; мая астраномія была ўбогай, баюся, цяпер я нават ня здаў бы школьнага іспыту, але яна была слушнай, гэта я ведаў; і ўсё ж у нейкі момант я засумняваўся: надта ўжо патыхала нейкай містыкай гэтая дзея, недаверлівыя твары маіх суседзяў, мой усхваляваны голас, брудны дыван на дашчатай, пафарбаванай у бардовы колер падлозе, ноч, цяжкае, пагрозьлівае дыханьне ў паўзмроку, і слова “сонца”, якое я ўсё паўтараў і паўтараў... А ці напраўду я маю тут рацыю? І, каб адкінуць сумненьні, я загаварыў яшчэ гучней і яшчэ больш апантана.
– Нават тут, за Польшчай, ужо іншы час! – сказаў я і тыцнуў пальцам у першае, што трапілася на глёбусе “за Польшчай”: у месца, дзе знаходзіцца адзін паўночны, дажджлівы партовы горад. – У нас палова на трэцюю, а там толькі палова на другую!
Глёбус нечакана саскочыў са сваёй хісткай ножкі і паляцеў на падлогу: сапраўдныя “ўцёкі Зямлі”. Было добра чуваць, як ён пакаціўся па падлозе – я зрабіў крок наперад, каб спыніць яго, і наступіў у цемры на ўласную плянэту. Пад нагой храснула. Я нахіліўся над падлогай, і лямпа ў маёй руцэ адразу ж згасла. У сьценку зноў загрукалі.
– Ладна, – сказаў адзін з маладых аграномаў. – Спаць трэба. Ноч даўно. Заўтра падымацца рана.
Яны моўчкі і хутка ўлегліся і неўзабаве ўжо храпелі. А я доўга ня мог заснуць, варочаўся, усё ацэньваючы самога сябе, спрабуючы зразумець, як я выглядаў на гэтай сцэне, узгадваў цэлыя кавалкі свайго маналёгу. Здолеў я ім нешта давесьці або ня здолеў? І наогул: здольны я даводзіць нешта людзям або мяне ніхто, ніколі не паслухае, ня зьверне на мяне ўвагі? І ці сапраўды існуе яна, Амэрыка далёкіх, паўночных, партовых гарадоў, дзе вечна ідзе дождж?
Калі я прачнуўся, пакой быў пусты. Ножка глёбуса і ён сам, праломлены, але горды, ляжалі на стале, як часткі таямнічага прыстасаваньня. Я схадзіў умыўся, сабраў сумку і спусьціўся ўніз. Трэба было недзе пасьнедаць. І тут мяне паклікалі па імені.
Я павярнуўся. З фатэлю падняўся ўсьмешлівы хлопец у белай кашулі.
– Як вы сябе адчуваеце? – спытаў ён замест прывітаньня.
– Нічога... Нармальна, – адказаў я. Як заўсёды, я губляюся перад незнаёмымі, і адказ прагучаў даволі жаласьліва.
– Пацаны тут сказалі, вы ўначы скардзіліся на здароўе, – скрушна пахітаў маладзён галавой. – Можа, я праводжу вас да доктара, гэта тут недалёка.
– Ды не, са мной добра ўсё, – сказаў я трывожна. – І ў мяне лекцыя ў школе, праз гадзіну...
Чамусьці я стаў корпацца ў пінжаку, шукаючы сваё запрашэньне.
– А вось лекцыю давядзецца перанесьці, – спачувальна прамовіў хлопец. – Ведаеце што: яжджайце лепш дамоў, адасьпіцеся, прыміце лекі. Схадзіце ў кіно. Вам відавочна трэба адпачыць. Наступны аўтобус а дзясятай сорак. Якраз пасьпееце. Сёньня панядзелак, у паўпустым паедзеце, зайздрошчу. Усё зразумела?
Ён усьміхнуўся мне і стрымгалоў выйшаў. Я падняўся да сябе ў пакой, каб сабраць заплечнік. Дзьверы былі адчыненыя, незнаёмая мне жанчына, прыўстаўшы на мыскі ног, ставіла на шафу новы глёбус.
Пра яго казалі: стары лапух; казалі, бывала, проста ў вочы ды бяз злосьці. Антонавіч вёў у Цэнтры цыркавы гурток, ніхто, апрача дырэктаркі, ня ведаў, адкуль наогул узяўся тут гэты неахайны, заўсёды чырванавокі, зь сівой шчэцьцю на нямытых шчоках, бяскрыўдны мужычок, які нікому не адмаўляў у дапамозе і ў той жа час нічога пра сябе не распавядаў. Ён апранаўся ў дурнаватыя старамодныя строі, што пахлі мачой і сродкам ад молі, павязваў на шыю квяцістую жаночую хустку, а ягоным валасам, доўгім ды рэдкім, як у няўдахі-музыканта, здаецца, так і не было наканавана даведацца, што такое шампунь і расчоска. Побач зь ім Вераніка заўсёды адчувала сябе як побач з набітай адзеньнем шафай, якую адчынілі першы раз за паўстагодзьдзя. Яна старалася ўнікаць прысутнасьці Антонавіча, хаця, як і яе калегі, ставілася да яго амаль што з сымпатыяй. Калі Антонавіч нешта казаў, паветра навокал імгненна набывала трывалы часнычны водар, і таму Антонавічу ніхто ніколі не рабіў заўвагаў. І ён спакойна працаваў далей, упэўнены, відаць, што выглядае досыць рэспэктабэльна.