***
Чэслаў Карлавіч, начальнік аддзелу, называў яе “ўнучка”. Ён любіў гладзіць яе па валасох, спачатку ён рабіў гэта нібыта мімаходзь, але потым, калі зразумеў, што Вераніка ў адказ толькі нэрвова сьмяецца, стаў прыкладваць далонь шчыльней, і перабіраць пальцамі пасмы. Вераніка ўся напіналася, і тады рука Чэслава Карлавіча паволі спынялася, ён зазіраў ёй у твар й ціха казаў, і ў павуціньні пад ягонымі вачыма хаваліся старэчыя цені: “Думаеш, я яшчэ магу... Ды я дзед сталетні, куды мне, ты ж мне як унучка...”. Яна была пэўная, што ён наважваецца гладзіць яе па валасох, толькі калі яны застаюцца сам-насам, і была вельмі зьбянтэжаная, калі аднойчы ён зрабіў гэта на вачох у ўсіх, пасьля панядзелкавай нарады. Вераніка, на павеках якой ужо дрыжэла туш, падзялілася праблемай з каляжанкай Ларысай. “Ды ты што...” – Ларыса зарагатала ды потым нечакана сама пагладзіла Вераніку па валасох, рыхтык Чэслаў Карлавіч. “Ты б ведала, па чым ён іншых гладзіць, бывае... Так што радуйся! Ён з табой яшчэ па-джэнтльмэнску”. Чэслаў Карлавіч не саромеўся гаварыць, што добра цеміць ў жанчынах, ён быў ахайны ды каржакаваты пажылы чыноўнік, хаця й часам даволі занудлівы. Неяк напярэдадні Новага году яны сабраліся ў начальнікавым кабінэце, Вераніка дапамагала рабіць бутэрброды, і дарэмна – як толькі яна стала рэзаць каўбасу, будаваньне бутэрбродных пірамідаў было цалкам аддадзенае ёй, а астатнія жанчыны пачалі наводзіць марафэт. Яна разумела, што гэта справядліва, і ўпарта мазала, рэзала, чысьціла, і пасадзіла шпротную пляму на белую блузку. Вераніка была новенькая, і трэба было перацярпець, пакуль у адзьдзел ня прыйдзе хто-небудзь маладзейшы ды больш нявопытны. Чэслаў Карлавіч кульнуў чарку, другую, пятнаццаць хвілінаў адмаўляўся ад трэцяй, а потым выпіў адразу шклянку ды прапанаваў пары. Калі начальнік прапануе табе пары, адмаўляцца не выпадае... Аддзел прайграў начальніку скрыню шампанскага: Чэслаў Карлавіч з завязанымі нечым чорным шалікам вачыма па чарзе абыйшоў падначаленых жаночага полу, спыняўся каля кожнай ды ўдыхаў пах валасоў, каб потым беспамылкова назваць імя іх уладальніцы. Супрацоўніцы енчылі ад захапленьня. Чэслаў Карлавіч зьняў павязку й сьціпла закусіў галяндзкім плаўленым сырком. Аддзел шчыра пляскаў... “Цішэй вы,” – паказаў Чэслаў Карлавіч на дзьверы. – “Праверку нам абяцалі...”. Штучная елка нешта паведамляла азбукай Морзэ. Калі бутэлькі апусьцелі, Чэслаў Карлавіч разгаварыўся й Вераніка са зьдзіўленьнем даведалася, што ў мінулым жыцьці Чэслаў Карлавіч быў жаночым цырульнікам. З таго часу яна глядзела на яго іншымі вачыма й варта яму было падкрасца ззаду, каб пагладзіць яе па валасох, яна адразу намагалася расслабіцца ды казала сабе: гэта цырульнік, цырульнік, цырульнік.
***
Да трох гадоў Вераніку галілі налыса, бабуля казала, што так трэба, і мама пагаджалася. Той час яна трохі памятала, і чым больш гадоў ёй спаўнялася, тым часьцей яе наведвалі туманныя карцінкі: малпа, якая ўмела варочаць вачыма, слон, які выглядаў так, нібы хацеў пукнуць – гэта было прыемна, успомніць таго слана. Калі Вераніка ўжо пайшла працаваць у аддзел, яна раптам прыгадала тое, што мала хто з дарослых здольны прыгадаць, хіба што перад сьмерцю, напэўна. Яна, на самым дне свайго паголенага дзяцінства, на самым дне дзіцячае калыскі, у гронках бразготак, на сінім матрасе, зь непрыемнай анучай паміж крывых, бы рагалікі, ножак... У кватэры мама, ад мамы да Веранікі йдзе тонкая нітка, і як бы мама далёка ні адыходзіла, на якім бы краі сьвету ні стаяла (нават на кухні, страшнай кухні), нітка ня рвецца, пацягні за яе, і пачуецца прыгожы бразгат, і мама прыбяжыць... У кватэры яшчэ тата, у кватэры маленькі й падобны да таты чалавек, які часта падыходзіць да прутоў калыскі ды стаіць, моўчкі зазіраючы ёй у вочы, так што яна пачынае баяцца ды плакаць, у кватэры ёсьць яшчэ Пухнаты ды Цёплы, як мама, хто заўсёды драпаецца недзе ўнізе, ад чаго па калысцы йдзе прыемная вібрацыя... У кватэры ёсьць маленькія ды карычневыя, якія часам дзелавіта крочаць паўз матрас... Зразумела, што гэта былі яе брацец-прыдурак і іхны цяпер ужо безнадзейна безыменны кот, які ўцёк яшчэ да таго, як Вераніка пайшла ў дзіцячы садок, зразумела, што брунатнымі бандытамі былі тараканы... Але ня ўсё так проста тлумачылася. Таму што існаваў нехта яшчэ. Заўсёды маўклівы, з вачыма добрымі, як у мамы, з накрухмаленымі ці то крыламі, ці то складкамі шырокага шаліка на плячох, ён заўсёды стаіць у куце, за фіранкай, і адтуль выглядвае, ён высокі, белы, кашчавы – калі надыходзіць ноч, ён ціхай хадою йдзе праз пакой ды схіляецца над Веранікай, кладзе ёй прахалодную руку на лоб ды ўсьміхаецца заклапочана аднымі вачыма – страхі ўцякаюць, Вераніка засынае ды прачынаецца толькі дзеля каліўца малака. Яна ўспомніла, як аднойчы захварэла, і нехта іншы, таксама ў белым прыйшоў у іхны дом, мама бегала па чыстую лыжку: спачатку яна падумала, што гэта той самы, хто звычайна стаіць за фіранкай, але гэты – проста доктар! – усё нешта крэмзаў на паперчыне... Той, хто стаіць за фіранкай, выйшаў, як заўжды, уначы, ён мог пабудзіць маму, мама якраз спала побач, але мама толькі перавярнулася на іншы бок, а той, хто стаяў за фіранкай, прайшоў па месяцовай дарожцы й паклаў сваю такую знаёмую, спакойную руку на гарачы, у кропельках поту лоб Веранікі, і стаяў так да раніцы. “Куды яна ўсё глядзіць?” – ня вытрымаў бацька. “Ды ўсьміхаецца... Каму?”. “Можа, яна касавокая?” – запыталася з трывогай маці. “Касавокая! Касавокая!” – заіржаў брат ды пабег па кватэры, да прыбіральні й назад, паўтараючы новае слова.