***
Там жа, паблізу ад Ліндэналее, мы й сустрэліся з маім даўнім сябрам і калегам Р. Гэтаму папярэднічалі доўгая чарада лістоў, якія не даходзілі, выпраўляючыся чамусьці ў віртуальны нябыт, пакуты з кампутарам, дзе быў усталяваны паскудны рэдактар, што пастаянна абураўся маёй мовай і ўсё імкнуўся прыняць яе за адну вялікую грубую памылку, а яшчэ: міжнародныя тэлефанаваньні, калі рэха твайго голасу даганяе цябе, перапыняючы ды замінаючы выразна патлумачыцца, невыноснае бухштабаваньне назвы станцыі, дзе Р. мусіў выйсьці... У рэшце рэшт ён дабраўся да гораду, дзе я меў прытулак, і ўмудрыўся пры гэтым сплаціць штраф за безьбілетны праезд на мэтро. Мы сядзелі за столікам у кавярні, якую я яшчэ ніколі не наведваў, і я стомлена глядзеў на ягоны пастарэлы твар. Гаварыць нам было няма пра што, я ўжо пашкадаваў, што запрасіў яго, і з тугою думаў пра тры дні, якія мы прабавім разам. Дый наогул – мяне больш цікавіў ягоны спадарожнік: Р. прыцягнуў з сабой, як ён шапнуў мне на вуха, аднаго з “мсьціўцаў”– той вучыўся ў суседняй краіне ды там жа стаў сябрам гэтай незарэгістраванай арганізацыі.
Мсьціўца мне адразу ж не спадабаўся. Ягоны малады эсэраўскі твар быў утыканы рамантычнымі прышчамі, калі ж я даведаўся, што маладзёну амаль столькі ж, колькі мне, мая непрыязь узрасла яшчэ больш. Мсьціўца пагардліва напяваў нешта патрыятычнае, размаўляў скрозь зубы й няўхвальна разглядваў прымружанымі вачыма засаджаную ліпамі ды каштанамі вуліцу, па якой гуляў вецер з водарам мора, зь яе дзынканьнем ровараў, нябачнымі музыкамі й кніжнымі латкамі. Памятаю, як пасьля ўсхваляванага аповеду Р. пра новыя рэпрэсіі гэты мсьціўца хрыпата прамовіў, скрывіўшыся: “Нічога, яны ў нас яшчэ павісяць уздоўж праспэкту”, і тэатральна сагнуў ні ў чым не вінаватую лыжачку. У ягоных вачах была перавага над усім навакольлем, непрыхаваная, паблажлівая, рот торгаўся, пад футболкай нацыянальных колераў няспынна рухаліся цягліцы і ігліца: ён нават адмовіўся ад піва, ён піў толькі каву бяз цукру, але з вадой, як аўстрыец, – рыхтаваўся да барацьбы, песьціў памалу, бы пемзай, сваю прагу помсты.
– Чаму ж проста “мсьціўцы”? – пытаюся я, проста каб сказаць нешта, мне дужа хочацца ў чымсьці яму запярэчыць, гэтаму ягонаму фанабэрыстаму, рэвалюцыйнаму маўчаньню, гэтай ягонай упэўненасьці, гэтым ягоным зьбітым костачкам на пальцах. – “Мсьціўцы”... Амаль “Неуловимые мстители”. Сумняюся, каб моладзь ведала што-небудзь пра гэты фільм. Нават у бацькоў ніхто пытацца ня будзе...
– Таму што гэта мусіць быць весела, мусіць гучаць прывабна і... І ў той жа час як апраўданьне, у адным слове цэлая праграма, – адказвае Р. пасьля паўзы, бо сам мсьцівец усё маўчыць, разглядваючы нас спадылба. Напэўна, мы падаемся яму страшэнна контррэвалюцыйнай сволаччу.
– Скажыце яшчэ: як карабель назывеш, так ён і паплыве, – адгукаецца нарэшце мсьцівец. Божа мой, якая непрыемная ў яго ўсьмешка, нядобрая, рэзкая, ад такой хочацца ўцякаць. Ён пазяхае. – Стаміўся я ад банальнасьцяў. Думаў, тут нешта больш цікавае пачую. Нездарма вы ўсе сюды бяжыце, як пацукі.
– Ну, назвалі б арганізацыю “Мсьціслаўцы”, калі ўжо вам так захацелася мець помсту ў якасьці грунту, усё адно прыгажэй, яшчэ й трохі гісторыі дадаецца – не здаюся я, і не магу адвесьці ад мсьціўцы вачэй. Ён раптам злуецца:
– Вось таму на радзіме такое і адбываецца! Бо прамарнавалі час за прыдумваньнем назваў і іншай балбатнёй! А трэба дзейнічаць! Рашуча й бязьлітасна!
Р. кладзе далонь яму на плячо, наш мьсціўца раздражнёна яе скідае, але ж пакрысе супакойваецца.
– Што ты са мной як з псыхам... Мне саромецца няма чаго. Ты распавядзі свайму эмігганту... Распавядзі яму, што я ў псыхушцы сядзеў, што мне крымінальную справу шылі... Што я на мёртвых драчыў? Распавядзі. Можа й ты думаеш, што я прыпадачны? Чым вы ад іх адрозьніваецеся, ад тых, хто мяне тады садзіў, я ў такім выпадку ня ведаю...
– Вазьмі сябе ў рукі, – кажа Р. яму на вуха, і потым дабрадушна глядзіць на мяне, падсоўвае мне попельніцу. – Так, было такое... На яго хацелі справу павесіць. Якую, распавядаць ня буду. Так, звычайны бруд. Яны гэта ўмеюць. На чалавека цень толькі кінь, потым ужо ніколі не пазбавішся. Ты ж ведаеш...