– Senfina estas via graco, sinjoro!
– Kaj antaŭ unu jaro mi komisiis vin konstrui al mi la idealan civitanon. La maŝinhomon, en kiu koncentriĝas ĉiuj virtoj de la subulo. Sed mi postulis pretigi ĝin dum unu jaro, se ne, vi senkapiĝos.
– Senfina estas via graco, sinjoro!
– Nu, vi esperigis min dum unu tuta jaro. Sed antaŭ unu monato – diris li per akriĝanta tono –, vi jam petis permeson iri al eksterlanda studvojaĝo por pristudi la tieajn meĥanismojn. Ĉu estis tiel, aŭ ne?
– Tiel estis, sinjoro.
– Tie-e-el? – diris malice Gladion . – Sed vi ne povis min superruzi! Mi jam konjektis, ke vi intencas nur savi vian kapon ĉar la meĥanismo ne pretiĝis. Aŭ eble, ĝi pretiĝis kaj vi intencas ties sekreton vendi al miaj aĉaj malamikoj en Operencio. Do, mi ne lasis vin forfuĝi.
– Kaj mi obeeme restis hejme.
– Jes! – ekridis Gladion . – Nur vi ankoraŭ ekprovis vizitvojaĝi al la operencia internacia foiro. Sed jam tutegala kaj neinteresa. Pasis la jaro kaj mi ne plu atendas, – diris li severe kaj subite ekkriis:
– Ĉu pretiĝis la ideala civitano aŭ ne?
– Jes, sinjoro, ĝi pretiĝis.
Gladion surpriziĝis kaj kun multe pli mola tono, sed ankoraŭ dubeme demandis:
– Ĉu vere...? Kaj kiam mi povas vidi?
– En ĉi tiu momento, sinjoro. La maŝinhomo staras antaŭ via moŝta pordo kaj atendas vian ordonon.
– Enportu ĝin.
– Majesta moŝto, vi mendis idealan civitanon, do ĝi obeas nur al viaj ordonoj. Envoku ĝin vi mem per ĝia nomo.
– Kiel ĝi nomiĝas?
– Ĝia nomo estas: Mizerius .
– Bone – diris Gladion kaj ekkriis – Mizerius , enpaŝu!
La pordo malfermiĝis kaj envenis Mizerius per rigidaj, malrapidaj paŝoj. Ĝi ekstaris antaŭ la trono kaj komencis kliniĝadi, balancante sian trunkon supren-malsupren kaj senĉese knaris.
Gladion rigardis ĝin dum iom da tempo, sed fine demandis:
– Kial ĝi kliniĝadas senfine?
– Ĝia spino estas el la plej delikata kaj plej mola gumrubando.
– Kaj ĉu ĝi ne ŝiriĝos?
– Kontraŭe, ĝi eltenas eĉ la plej grandan ŝarĝigon de vi.
– Ĝi murmuras malagrable. Preskaŭ ĝi ploras.
– Ju pli vi ŝarĝigos ĝin, des pli malmulte ĝi murmuros kaj ploros.
– Ĉu ĝi ne bezonas ŝmiradon?
– Ĝi servas sian monarkon sen ŝmiro. De aliuloj ĝi jam pretendus la ŝmiradon.
– Kaj ĉu ĝi ne povas paroli?
– Ĝi scias, – diris Fabius kaj turniĝante al Mizerius li laŭte silabis: – Ek-pa-ro-lu, Mizerius !
La maŝinhomo tuj ekparolis per kreskanta voĉo:
– Vivu la genia kaj indulga monarko de Bergengocio, kiu venkis sian aĉan antaŭulon kaj gvidas la popolon sur la vojo de la feliĉo!
Gladion plaĉe kapbalancis sed rimarkis:
– Kial ĝia voĉo krakas tiom malbele?
– Ĉi disko jam estas eluzita.
– Sed kial? Vi ja pretigis la maŝinon nur lastatempe!
– Jes, sed la diskon mi aĉetis dum la regado de via malbenita antaŭulo, sed eĉ tiam ĝi estis jam eluzita ĉar ĝi pretiĝis dum la regado de ties antaŭulo, kiun via aĉa kaj kruela antaŭulo ŝtiparmortigis.
– Ĉu vi ne trovis pli novan diskon?
– La disko estas malnova kaj eluzita, sed ĝi estas eksterordinare longdaŭra. Hodiaŭ ĝi estas same uzebla, eĉ pli ĝi taŭgos krome dum kelkaj dinastioj.
– Ĉu ankaŭ mi povas demandi ion de ĝi?
– Nature.
Gladion silabante demandis al Mizerius :
– Ĉu vi estas kapabla eĉ fajreniri je mia ordono?
Mizerius senvorte turniĝis kaj ekiris al la fajroplena kameno. Fabius saltiris al ĝi kaj apenaŭ li sukcesis ĝin reteni.
– Ho, monarka moŝto, – li diris al Gladion – ne deziru tian eĉ en la formo de demando, ĉar ĝi tuj plenumas ĉiun vian deziron.
– Nu bone, – diris Gladion . – Mi demandos alian.
Kaj turniĝante al Mizerius , li demandis:
– Diru, Mizerius , kioma horo estas nun?
Mizerius per la sama, krakanta tono respondis:
– Vivu la genia kaj indulga monarko de Bergengocio, kiu venkis sian aĉan antaŭulon kaj gvidas la popolon sur la vojo de feliĉo.
– Ĉu ĝi denove gramofonas la saman? – demandi kolerete Gladion . – Ĉu ĝi scias nenion alian?
– Ĝi ja scias. Ĝi iradas tien-reen, laboras tute laŭ vi ordono. Vi povas ĝin eĉ enjugi.
– Kaj krome?
– Krome nenion.
– Ĉu ĝi scias nenion kiome?
– Ne forgesu, sinjoro, ke vi mendis idealan civitanon.
– Sed kio kreas en ĝi la vortojn?
– La disko, sinjoro.
– Ĉu ĝi ne povas pensadi?
– Pensadi?! Dio gardu nin!
Gladion cerbumadis kaj post kelkaj momentoj demandis:
– Sed manĝi! Ĉu ĝi ne kapablas manĝi?
– Ĝi ne kutimas manĝi, sinjoro.
– Ĉu ne kutimas manĝi?
– Mi ripetas, sinjoro: vi mendis idealan civitanon.
– Do, ĝi tute ne nutriĝas?
– Ĝi ja nutriĝas, sed nure per papero, sur kiu estas skribaĵo. Tiu estas multe pli ekonomia, ol la pano.
– Vere interesa. Nu, ni ekprovu.
Gladion prenis libron, el kiu li elŝiris folion kaj transdonis ĝin al Fabius :
– Manĝigu ĝin!
– Pardonu sinjoro, sed ĝi enakceptas nur, kion vi mem igas en ĝin.
– Bone, – kaj Gladion turniĝis al Mizerius . – Enakceptu ĉi paperon, Mizerius !
Mizerius transprenis la folion, enbuŝigis kaj englutis lin. Poste ĝi eksonis per monotona voĉo:
– Der Vater ist gut, die Mutter ist auch gut... der Vater ist gut, die Mutter ist auch gut...
Kaj tiel ĝi ripetadis la saman sentencon, ĝis la pacienco de Gladion elĉerpiĝis kaj superkriante la maŝinhomon, li demandis al Fabius :
– Kia difekto okazis en tiu?
– Bonvolu montri la libron, sinjoro.
Gladion transdonis la libron, Fabius enrigardis kaj tuj malkovris la kaŭzon.
– La afero estas komprenebla. Ĉi tiu estas germana gramatiko.
– Sed mi ne volas ĉiam ripetigi la saman tekston!
– Donu al ĝi alian paperon, sinjoro.
– Bone. Jen, tiu skribaĵo. Mizerius , enakceptu ĝin!
Mizerius eksilentis, transprenis la skribaĵon, enbuŝigis, formanĝis kaj samtone ekparolis:
– Senvualigu la perfidulojn!
Kaj Mizerius ripetadis senfine ĉi sentencon, ĝis Gladion jam kolere superkriis ĝin:
– Kia difekto denove?
– Kion vi donis al ĝi, sinjoro?
– La raporton de la policministro.
– Tiam ne primiru, sinjoro.
– Sed mi ne volas, ke ĝi pluparolu! Kion fari por silentigi ĝin?
– Tio estas tre facila: Vi devas piedbati ĝin.
– Ĉu piedbati? Kaj ĉu ne ĉesos funkcii?
– Ju pli vi piedbatos ĝin, des pli fervore ĝi servos a vi.