Ад мільгацення слова “месца” ўсплыў сцэнар з такой назваю. Так, усё пачалося са з’яўлення гэтага маладога сцэнарыста. Міжволі паверыш у містыку, пагодзішся, што нейкая загадкавасць тут ёсць. Адкуль ён узяўся? З Акцябрскага? Што за супадзенне – тая паездка на здымкі, пра якую так цяжка, так непрыемна ўспамінаць? Чаму ён такі нясмелы, бездапаможны? Няўжо бываюць яшчэ такія? Не толькі ў старых фільмах і кнігах? Знаёмяцца з сімпатычнымі маці-адзіночкамі, ведаючы, што лепшых не знайсці. Вось ён, перад табой, малады, разумны, таленавіты. Сціплы. Дзе ж яго вочы?
Рыта прайшла праз поўны дзецьмі двор, на ўсялякі выпадак пашукала вачамі сваю, хоць і ведала, што дачка ў гэты час спіць пад прыглядам бабулі. Дома, па звычцы ўсіх інтэрнэт-залежных, раней, чым перакусіць, уключыла ноўтбук і занурылася ў яго. З тэлефона не любіла, ды і вачэй было шкада. Адной рукой адкусвала катлету з хлебам, другой круціла мыш ноўтбука. Поўная спаму папка “Уваходных”, пісьмо ад народнай лекаркі – шаптухі і эзатэрычкі, ліст з Аўстраліі пра мільён даляраў спадчыны – трэба толькі даслаць нікчэмную суму на афармленне, парада-рэклама, як напісаць раман, прапанова пазнаёміцца, запыты ў сябры і абнаўленні з Фэйсбука. Прачытала некалькі паведамленняў, паставіла падабайкі. Усё ж не стрымалася і хутка пачала настукваць адным пальцам адказы. Іх чат маці-адзіночак аб’ядноўваў стрыманы фемінізм і нястрыманы аптымізм. Нельга было быць няўдачніцай, наракаць, скардзіцца; заахвочваліся паходы ў фітнэс-залы, спа-салоны, падарожжы па самых розных, экзатычных і не вельмі геаграфічных кутках Зямлі – словам, трэ было весці паўнавартаснае жыццё, настолькі поўнае, што яно наўрад ці было б магчыма ў іншым варыянце, напрыклад, у поўнай сям’і.
Рыта, стараючыся прытрымлівацца стылю, паміж імі прынятага (з’едліва-сцёбнага), хутка пісала: «…я хоць і стаяла далекавата, але пачула, як спыталі, ці была ў яго алергія? І тут мяне асяніла. Мабыць, вынік ад чытання чужых сцэнарыяў. Усе маглі жадаць яго смерці, і я ў тым ліку, бо я не раз ад яго зазнавала харасмент…”
Убегла дачка, кінулася ёй на шыю, ашчаперыла маленькімі ручкамі. Шчабятала, дзялілася бядой – укусіла за пальчык пчала. Кветкі раслі на клумбе каля пад’езда, кот пабег туды, яна за ім, і вось вынік. У вакно біла сонца. Галава ў малой была, як у арэоле, у залатым абадку-німбе. Рыта, дзьмухаючы на пальчык, машынальна прыгаворваючы: “у коціка балі, у сабачкі балі, у дачушкі не балі”, дапісвала паведамленне. Заглянула маці.
– Пойдзеш гуляць, смецце вынясі.
– У мяне не сто рук. Самі вынесіце.
– Рукі, нябось, не адваляцца.
“…Прабач, – хутка дапісвала Рыта, – толькі што домработніца прыйшла рабіць прыборку. Зараз павяду дачку ў музычную студыю”.
– Апранайся, пойдзем гуляць на двор, у пясочніцу.
18
Дзед Вечка з рэжысёрам Скіндзерам ішлі ў любімую кавярню. Быў майскі вечар, гадзін каля сямі. Сонца не хацела сядаць і чаплялася за дахі высотных дамоў. Неба было амаль летняе, светла-сіняга колеру, крыху вылінялае пасля спякотнага дня. Пахла цёплай зямлёй, скошанай удзень на газоне і прывялай травой і свежым лісцем. Птушкі вакол спявалі ўсе разам, так што нават заглушаліся гукі горада. Па дарозе рэжысёр гаварыў пра смерць (пра што ж яшчэ?), як яна імгненна перакручвае мазгі ўсім, нават самым тупым, і наглядна паказвае, як лёгка ў жыцці вырашаецца тое, што здавалася невырашальным.
– …Разблытвае ўсе вяроўкі, даючы свабоду, вольнае дыханне жывым…
Што да дзеда Вечкі, той быў разгублены і нават напалоханы. На яго моцна падзейнічала гэтая раптоўная смерць.
– …Напрыклад, цяпер ваша распіска траціць сілу, – неабдумана сказаў рэжысёр.
– Ты ж толькі маўчы! Прашу, нікому не кажы. Яшчэ знойдуць тую ідыёцкую распіску, пачнуць разбірацца, высветліцца, што ў мяне таксама маглі быць прычыны… жадаць яму смерці.
– Вы ж мяне ведаеце.
– Ведаю. Таму і прашу маўчаць.
– Але за кватаранта вашага, само сабой, паручыцца не магу. Дарэчы, вы абяцалі расказаць. – Рэжысёр не проста нагадаў, а запатрабаваў. – Памятаеце, тады, на кухні у вас? Пра трох зайцаў адным стрэлам. Пра латарэйны білет. Пра вашага кватаранта. Я слухаю!
– Ды што цяпер расказваць. Там і расказваць няма чаго. Сорамна прызнавацца. Здавалася дасціпным, а цяпер бачу, які я стары дурань. Да сівой галавы дажыў, а розуму не набыў. Проста не разумею, як такое магло прыйсці мне ў галаву…
Але рэжысёр быў на гэты раз настроены рашуча.
– Не. Цяпер не адкруціцеся. Выкладвайце ўсё.
– Ды што выкладваць… Спадзяваўся з дапамогай кватаранта Лагуна выблытацца з кабалы. Памятаеш, я расказваў, што пазычыў у Хрушчанкі грошы?
– У нябожчыка Хрушчанкі, – паправіў рэжысёр.
– …І распіску даў, што буду пісаць яму па сцэнарыі ў год. Адзін, халтуру пра вайну, напісаў. Тут акурат Лагун падвярнуўся. І ў мяне з’явілася ідэя – напісаць яшчэ сцэнар, сапраўдны, і падараваць яму, каб ён адправіў яго на конкурс, з мэтай – прасунуцца як мага далей, як мага вышэй. Калі пашанцуе, давесці да рэдсавета, а потым зняць яго з конкурсу на карысць Хрушчанкі.
– І за гэта забраць распіску? Інакш кажучы, вы хацелі выкупіць сабе волю, як колішнія прыгонныя?
– Абсалютна правільна. Спадзяваўся выкараскацца з кабалы.
Ну, і Лагуну памагчы заадно, паралельна паспрабаваць уладкаваць яго. Калі б купілі ідэю, гэта прыкладна 500 даляраў, якія яму б дасталіся. Плюс дэбют.
– І што не так?
– Да рэдсавета ўсё ішло як па масле, а там рассыпалася. Лагун не захацеў забіраць сцэнар. Прысвоіў сабе.
– І вы маўчыце?
– А што казаць? Які я стары дурань? Я ж сам падараваў яму сцэнар. Так што маўчу, і табе раю.
У яго быў жаласлівы выгляд і вінаваты голас. Рэжысёр, аднак, не ўтрымаўся, каб не ўпікнуць.
– Так вам і трэба. Можа, навучыцеся разбірацца ў людзях. Я ж папярэджваў. Па ім відаць было – херувімчык!
– Будзе мне навука…
– З ім усё зразумела. Але вы ўсё адно не дагаворваеце. Які другі заяц?
– Гэта ўсё. Мэта была толькі распіска. Паставіць перад фактам і забраць яе.
– Не веру.Зноў хітрыце. Не – цяпер вы мне ўсё скажаце!
– Добра, добра, толькі цішэй. Памятаеш гісторыю пра дзяўчынку?
– Маці Інгі? Вашай зямлячкі? Вярнуцца ў мінулае, каб выправіць ўсё?
– Так.
– Яшчэ як памятаю. Я быў упэўнены тады, на кухні, што вы мяне разыгрываеце.
– Адзіны спосаб, які мне бачыўся, каб замаліць віну і хоць неяк выпрасіць прабачэння – памагаць Інзе.
– Зразумела. А так як яна ў журы, вы захацелі падтрымаць яе харошым сцэнарыем?
– Абсалютна правільна.
– А яшчэ што? Трэці заяц? – не адставаў настырны рэжысёр, выяўляючы чэпкую памяць.
– Добра. Ты даказаў, што ўмееш трымаць язык за зубамі. Скажу. Была ў мяне зусім наіўная мара… Я песціў надзею, а раптам Лагун пазнаёміцца з Інгаю? Спадабаецца ёй, патрапіць у сям’ю… Стане ім як бы сынам. Такі харошы, ціхі, добры. Сірата. Гэта і быў мой план, мае тры зайцы: выкупіць сябе з рабства, забраўшы распіску, памагчы Інзе з конкурсам і, калі пашанцуе, па магчымасці ўладкаваць кватаранта…
– Ох, хітры ж вы, аказваецца! – усклікнуў рэжысёр.
– Каб быў хітры, я б у такую сітуацыю не патрапіў.
– Закруцілі вы, нічога не скажаш.
– Не кажы. Хто б мог падумаць, што так атрымаецца! Што з майго нявіннага жадання закруціцца такая гісторыя? Хацеў зрабіць лепш, а нарабіў толькі горш.
Рэжысёр зноў пашкадаваў яго.
– Не ўбівайцеся вы так. У рэшце рэшт у сухім астатку нешта ж атрымалася. Прынамсі, цяпер вы вольны чалавек, нікому больш не павінны. Пры ўмове, паўтаруся, што Хрушчанка сваёй смерцю памёр.
– Не палохай мяне! І так душа не на месцы. Хто ж мог падумаць? Яшчэ за мяне возьмуцца.
Яны падышлі да кавярні. Дарожка, кусты, дэкаратыўная арка, абвітая яркай зелянінай. З адчыненых дзвярэй даносілася ціхая музыка ўперамешку з галасамі, плыў пах спіртнога і ежы, слаўся дым цыгарэт. Усярэдзіне панаваў паўзмрок – сапраўдны рай для ўсіх замучаных адзінотай. Перад тым, як увайсці, спыніліся. Рэжысёр дастаў цыгарэты.