І вось такі раптоўны ўзлёт. Так пашанцавала – бадай, першы раз у жыцці.
– Ну, Максім, настаў твой час!
У яго было цвёрдае адчуванне, што ён не проста падыходзіць на гэтую гендырэктарскую ролю, а яна знарок для яго створана. Ён ведаў, што наперадзе яго чакаюць зайздрасць, абгаворы, перашэпты, – абавязковыя спадарожнікі поспеху. Але разам з тым ведаў і тое, што чым вышэй ён ускараскаецца або ўзнясецца, тым хутчэй і ахвотней будуць змяняцца прыярытэты, і недахопы яго ператворацца ў вартасці.
А самае дзіўнае, што яшчэ амаль не пакарыстаўшыся гэтай уладай, ветлівы, мяккі, інтэлігентны Камар (якім ён сам сябе лічыў) ужо бачыў, як яно, месца, ператварае яго ў іншага чалавека – строгага, справядлівага, прынцыповага.
20
Новае становішча нагадала пра сябе з самай раніцы. Пачаліся тэлефонныя званкі.
– Ну і людзі! – бурчаў Камар. – Цела яшчэ не астыла, не аддадзена зямлі, а яны ўжо…
Так ён скардзіўся жонцы, якая ўсё чула і млела ад гонару за яго. Яму самому было прыемна, што цяпер усе, а не толькі ён, лічаць, што яго справа вырашана. Разам з тым і злавала крыху: да яго, чыстага, сумленнага чалавека, звяртаюцца з нейкімі двухсэнсоўнымі просьбамі і намёкамі. Стары акцёр, даўно патрапіўшы ў няміласць, прасіў месца; малады і ранні бойкі прадзюсар прапаноўваў зняць нацыянальны эпас, нейкая дама дапытвалася, якія ёсць вакансіі, каб упіхнуць на любую працу дачку-пераростка.
“Пакуль нічога не магу абяцаць”, – казаў суха Камар.
Сцэнарыст Вечка (іх цэлая плойма такіх туляецца па студыі, трэба будзе “аптымізаваць”) звяртаўся з дзіўнай просьбай: нібыта ў кабінеце нябожчыка ў сейфе нейкая распіска, “дык я хацеў бы…”
– Усё будзе апячатана, асабістыя рэчы і паперы будуць перададзены сваякам памерлага, – не даслухаўшы да канца, коратка адказаў Камар.
Сам ён увачавідкі змяніўся. Знікла сутуласць, выправілася пастава, пастражэў голас, а яшчэ ён зняў акуляры, каб не асацыявацца з папярэднікам. Калі прыехаў на кінастудыю, усе ўжо ведалі, хто цяпер галоўны, вітацца пачалі яшчэ ў двары, ледзь не здымалі шапкі, ледзь не кланяліся. Увогуле, атмасфера была святочная. Яго віншавалі. Паўсюль ён бачыў кепска прыхаваную ў вачах радасць. Але ён агульнаму настрою не паддаваўся, быў строгі і не ў настроі, нібыта не выспаўся. Заклапочаным, крыху стомленым голасам адказваў на вітанні, віншаванні, кідаў дзяжурныя словы:
– Такая штука жыццё, на жаль. Адны сыходзяць, каб вызваліць месца іншым.
Ключамі, якія выдалі яму ўнізе ў ахоўнай, адкрыў кабінет. Крэсла, стол. Першай справаю ён скотчам прымацаваў да дзвярэй звычайны аркуш паперы А4, на якім ручкай напісаў “в. а.” і сваё прозвішча, імя і імя па бацьку, каб паказаць дэмакратычнасць і тое, што ўсё гэта ўмоўнасці, яму начхаць на таблічкі, золатам пісаныя, ён проста прымае – часткова добраахвотна, часткова пасля ўпрошванняў начальства – нялёгкую ношу кіраўніцтва студыяй на сябе.
Цэлы дзень да вечара ён гаспадарыў у кабінеце, перабіраў і да ладу даводзіў паперы. У сейфе сярод іншага хламу знайшлася і дзіўная распіска, прычым дадзеная не Хрушчанку В.П., а проста абстрактнаму Гендырэктару. Камара зацікавіў гэты дакумент, і на ўсялякі выпадак ён яго вырашыў прысвоіць. На стале таксама ляжаў спісак конкурсных сцэнарыяў.
У наступныя дні на яго плечы легла падрыхтоўка і арганізацыя памінак. Ён выступіў з развітальным словам у жалобнай зале перад тым, як аддаць цела крэмацыі. Ён даволі хутка ўваходзіў у ролю. Прывыкаў да званкоў, спачуванняў і віншаванняў. Нарэшце ўсё крыху ўлеглася, і ён вырашыў заняцца ўласна гендырэктарскай дзейнасцю. Яму падабалася загадваць (“зайдзіце да мяне вы, вы і вы”). Акрамя таго самі, без выкліку, да яго пацягнуліся разнастайныя просьбіты, у тым ліку адным з першых сцэнарыст Вечка, той самы, наконт распіскі.
– …Так як я ўжо цалкам разлічыўся, – казаў, прыкладаючы руку да грудзей, – прашу аддаць… Нябожчыку яна ўжо не патрэбна, ніякай каштоўнасці яна не мае, юрыдычнай сілы не нясе… А мне, ды і вам, спакайней будзе.
– Распіску вашую я знайшоў, – памахаў Камар паперчынай. – Але што яна значыць? Я так разумею, вы пісалі сцэнарыі для гендырэктара?
– Так. Быў суаўтарам Хрушчанкі.
– Не-не, пачакайце. Не Хрушчанкі, а менавіта безыменнага гендырэктара.
Камар паказаў месца ў распісцы, якую трымаў у руцэ. Сапраўды, ніякага прозвішча там не стаяла. Бачачы, як засмуціўся дзед, Камар далікатна пачаў гаварыць:
– Я кансерватар, і хачу каб усё заставалася як раней. Маё правіла – не ламаць таго, што працуе.У мяне да вас пытанне, і яно ж – прапанова. Вы далі распіску, што будзеце працаваць на гендырэктара?
– Даў.
– Дык і працягвайце працаваць на гендырэктара.
– Гэта як?
– На мяне. Якая вам розніца? Я ў даўгу не застануся. Ад мяне вы будзеце атрымліваць тое, што і ад Хрушчанкі.
Вечка падумаў, пачухаў патыліцу.
– Што ж. Мо вы і маеце рацыю. Раб, атрымаўшы свабоду, першай справаю пачынае шукаць новага гаспадара.
– Ну нашто вы так? Раб, гаспадар… Мы калегі, творчыя людзі. Ці не так? Згодны? Вось і дамовіліся.
Наступнай была Рыта. Яна ўпырхнула ў кабінет з радасцю ў вачах і з віншаваннем на вуснах. Камар выставіў уперад руку, як бы астуджваючы яе, – маўляў, я цяпер высока стаю, не дастаць, блізка не падыходзь.
– Слухаю вас.
– Вас? – здзівілася яна.
– Ой, цябе, вядома, цябе. Заматаўся за гэтыя дні.
Яна паверыла яму.
– Там загад аб маім звальненні вісіць.
– Так. Пакуль вісіць. Рукі не дайшлі. Я парву яго, гэты загад. Пры адной умове… Ты павінна…
Усмешка спаўзла з яе твару. Рыта насцярожылася. Надта падазронымі былі яго паводзіны і словы.
– Умове? Павінна?
– Не чапляйся да слоў. Ты ж ведаеш: я кансерватар, не хачу нічога ламаць… Хачу, каб усё было як раней. Каб усе рабілі тое, што і да гэтага. Ты згодная?
– І што ж я такое рабіла?
– Мы не малыя дзеці. Усе ведаюць.
– Вы сур’ёзна?
– Рыта, ну ты ж сама расказвала пра яго прыставанні. Хрушчанкі, у сэнсе.
– І якая адсюль выснова?
– Простая. Ты была палюбоўніцай гендырэктара, дык і заставайся палюбоўніцай гендырэктара.
Нарэшце да яе дайшло. Самае брыдкае, што гэты Камар раней нават крыху падабаўся ёй. Пры ўсіх сваіх недахопах (нудны, рэтраград, маўчун) быў ён затое добры, ветлівы, сціплы, інтэлігентны. Прадказальны. Яна сапраўды неабачліва, неасцярожна многа балбатала ў яго прысутнасці, лішняе яму расказвала, дзялілася з ім тым, чым з чужымі не дзеляцца. І пра прыставанні Хрушчанкі ў тым ліку. Падыгрывала яму, каб звярнуць на сябе ўвагу. Ёй было прыемна, што хоць так ёю цікавяцца. А ён вось што вынес з яе шчырасці. Яна была ўпэўнена, што ён, стаўшы начальнікам, усё памяняе ў лепшы бок. Так чакала гэтага. І дачакалася. Галоўнае, яна выдатна ведала, што яна яму патрэбна як атрыбут дырэктарства. Ва ўсіх начальнікаў такое ёсць, у папярэдніка было, і ў мяне, Камара, павінна быць.
– Вы лічыце, што мяне можна перадаваць, як эстафетную палачку, ад аднаго да другога?
– А што я такога сказаў? – у сваю чаргу спытаў ён, не гледзячы на яе, шукаючы на стале надзвычай патрэбную ў гэты момант паперку. У чым праблема? Не бачу праблемы.
Яна не ўтрымалася:
– А я яшчэ падтрымлівала, на рэдсавете абараняла бяздарнае “Рамонкавае поле”.
Многае ён дараваў бы, але не гэта, – калі крытыкуюць яго творы. Тут ён па-сапраўднаму пакрыўдзіўся. Аўтарскае самолюбства было закранута.
– Ну, хопіць, – абарваў ён. – Давайце перагорнем старонку!
– Мне звальняцца?
– Воля ваша. Загад застаецца ў сіле. Да пабачэння.
Наступнай Камар выклікаў Інгу. І паклаў перад сабой конкурсны спісак сцэнарыяў.