– А… гэта хто?!
– Кватарант мой, – адказаў Вечка, задаволены эфектам. – Цёзка! – паклікаў. – Ідзі сюды! Пазнаёмся.
Хлопец падышоў, выціраючы адна аб адну рукі, сарамліва, не гледзячы ў вочы, назваўся баском:
– Іван Лагун.
Рэжысёр моўчкі, даволі бесцырымонна ўставіўся ў яго. Гадоў 18-19. Даўгалыгі, па-падлеткаваму нязграбны. Лапавухі – вушы тырчаць, як у маладой рысі, толькі без кутасікаў на канцах. Хвалюецца, і таму сімпатычны гэтай сарамлівасцю, якую цяпер так рэдка пабачыш. Прыгожыя рукі, доўгія пальцы, тонкія рысы твару. Рэжысёр спытаў: адкуль родам? Хлопец адказаў: з Рудабелкі. На тым і адпусцілі яго. А самі пайшлі на кухню.
– Што, спадабаўся? – Вечка расстаўляў талеркі і чаркі. – Гэта ён і ёсць. Той чалавек, пра якога я казаў.
– Ды гэта ясна, – рэжысёр адчуваў расчараванне, лёгкую крыўду і нават зайздрасць. – Колькі ён вам плаціць? – спытаў ён.
– Ніколькі, што ты. Як можна. Лепш скажы, праўда, ёсць у ім нешта? Як ты лічыш?
– Ёсць, ёсць. Сімпатычны хлопчык. Яму б пластыку зрабіць – вушы падрэзаць, і можна ў кіно здымацца. У амплуа беднага сваяка.
– А ён і здымаўся, – сказаў Вечка, прысеўшы на табурэтку. – У масоўцы, падстрыжаны пад чырвонаармейчыка. Да іх у Рудабелку нашыя прыязджалі, кінабрыгада, і ён тры дні акопы капаў.
– Вось як?
Тут рэжысёр замоўк, задумаўся. Позірк яго застыў, як бывала, калі пачынала ў ім пульсаваць фантазія. Тым часам на стале ўзніклі выпіўка і закуска. Галодны рэжысёр пацяплеў і ўзяўся наталяць голад, толькі адскаквалі рыбныя галовы і хвасты. Дзед у гэты час расказаў пра кватаранта шчымлівую калядную гісторыю. Ён, гэты Іван Лагун, сірата. Бацька трагічна загінуў. Ёсць яшчэ маці і дзве малодшыя сястрычкі. Многа, не па-дзіцячы працаваў. Жаданне выбіцца ў людзі. Паступіў у ВНУ. Як часта бывае, пераацаніў сябе, пасля першай сесіі ледзь не вылецеў. Але пашкадавалі, пакінулі да вясны, каб там у армію. Стыпендыі не было. Уладкаваўся ў гіпермаркет – збіраць кошыкі і прадуктовыя вазкі.
– Там я яго і падабраў. Пашкадаваў гаротніка.
– Не ведаў, што такія студэнты яшчэ бываюць, – сказаў рэжысёр, аблізваючы па чарзе пальцы. Выпіўка і закуска рабілі сваю справу, ён заўважна палагоднеў. – Я думаў, яны толькі ў айфонах сядзяць і на прынтарах грошы друкуюць.
– А ён не такі, як усе. Ціхі, сціплы, добры, мяккі. Маўклівы. Несапсаваны зусім.
Парэшткі крыўды і зайздрасці зноў ажылі і заварушыліся. Рэжысёр сказаў грубавата:
– Вы дзеля гэтага мяне запрасілі? Каб расказаць, які ён харошы?
– Я запрасіў цябе, каб ты са сваім талентам, уменнем разбірацца ў людзях вызначыў, што ён за чалавек?
– Чалавек як чалавек.
– Ці падобны ён на цяперашніх аўтараў?
– Падобны, падобны. Толькі сціплы занадта. Не люблю такіх. Глядзіце, абчысціць кватэру, будзе вам.
– Не абчысціць. Хутчэй я яго абчышчу. У духоўным плане.
– Гэта як?
– Я мала ведаю цяперашніх маладых. І раз ужо ён у мяне жыве тут, хачу скарыстацца сітуацыяй, паназіраць за ім. Мо прыдасца.
– А казалі, ваша песенька спета, – нагадаў рэжысёр.
Тут стары раптам зноў, як і ў рэстаране, азірнуўся і перайшоў на шэпт.
– У мяне іншая задумка. Калі пісаць, дык пісаць; разыграць сцэнар не на паперы, не ў кампутары, а непасрэдна ў жыцці. Без кінакамер, акцёраў, аператараў, рэжысёраў, без усіх пасярэднікаў…
– Не разумею.
– Я хачу яму купіць латарэю. Выпісаць пуцёўку ў жыццё, фільм такі быў. А там як атрымаецца.
– Хто б мне выпісаў якую пуцёўку, – уздыхнуў рэжысёр. – Жартую.
– Я адным стрэлам двух, нават трох зайцаў хачу забіць, – горача шаптаў Вечка.
– І не скажаце мне? Не давяраеце.
– А ты будзеш маўчаць?
– Вы ж мяне ведаеце.
– Таму і пытаю, бо ведаю. Ну, добра. Слухай. Памятаеш дзяўчынку, якую я некалі пакрыўдзіў?
– Памятаю.
– Памятаеш, я казаў, што прыкуты да студыі нябачнымі ланцугамі? Дык вось, тая дзяўчынка, цяпер яна, канечне, бабуля, а не дзяўчынка, гэта маці нашай Інгі.
– Памятаю, – па інерцыі кіўнуў рэжысёр, але адразу ж схамянуўся. – Як? Нашай Інгі?! Яравой-Міхалевіч? Каторая галоўны рэдактар?
– Яе. Яны і знешне падобныя. Інга копія яе.
– А-а! – засмяяўся рэжысёр. – Я зразумеў. Вы зноў разыгрываеце мяне. Як з кватарантам разыгралі. Больш не куплюся.
– Сам можаш пераканацца, – Вечка працягнуў яму тэлефон. – Зайдзі на яе старонку, паглядзі профіль. Інфармацыя адкрытая. Ёсць там і пра дачку Інгу з кінастудыі. Яна мне зямлячка. Яна з Гомеля, і бацькі яе, а я – з вёскі з-пад Гомеля.
– Так не бывае, – сказаў рэжысёр.
– Яшчэ не так бывае. Я спісаўся з ёю. Яна адказала. Пацвердзіла, што сапраўды была ў тым паходзе. Сама прызналася. Цяпер разумееш, якімі я прыкуты тут ланцугамі? Каб увесь час быць бліжэй да Інгі. Памагаць ёй. Гэта адзіны спосаб, каб, памагаючы ёй, выпрасіць дараванне ў яе маці.
– А Інга ў курсе? Вы сказалі ёй?
– Не, канечне.
Развіталіся. Спускаючыся ў ліфце, рэжысёр прыгадаў словы Вечкі пра творчы падман і, усміхнуўшыся, падумаў, што хітры дзед наглядна прадэманстраваў яму выпадак чароўнага мастацкага падману; ну, можа, не зусім чароўнага і не зусім мастацкага, але – падману дакладна. Ён не сумняваўся, што і гісторыя з пакрыўджанай дзяўчынкай, і яе сувязь з Інгай, і гэты кватарант таксама – усё розыгрыш, прыдумка, напрацоўка творчага замыслу; стары фантазёр-выдумшчык проста водзіць яго за нос, а насамрэч ужывую, на яго, рэжысёра, вачах праводзіць эксперымент – стварае свой сцэнарый.
Тое, што ён так лёгка разгадаў чужы намер, зусім супакоіла і нават развесяліла рэжысёра. І ён з лёгкім сэрцам адправіўся даводзіць да канца свае справы – аддаваць пазыкі.
4
На вуліцы свежы вецер адразу абняў яго. Папраўляючы шалік на шыі, ён затрымаў позірк на неверагодна сінім лапіку неба. Вось харошы ракурс, не забыць бы. Падсвечаныя знізу дамы рабілі вуліцу казачнай. Як пахне блізкай вясной. Як рытмічна працуюць лёгкія і сэрца, поўныя кіслароду і алкаголю. У кішэні ёсць грошы. Наперадзе ў запасе яшчэ з паўсотні гадоў. Цудоўна жыць!
Скіндзер зайшоў у бліжэйшы гіпермаркет. Стоячы перад батарэяй бутэлек і выбіраючы, пашукаў вачамі камеру відэаназірання. Знаёмы ахоўнік з гіпермаркета па сакрэце расказваў, дзе мёртвая зона, куды не дасягаюць камеры, і адзін раз на безграшоўі Скіндзер ледзь пазбег спакусы сцібрыць дарагое віскі. Цяпер нават ва ўяўленні такога не ўзнікае. Вось яна, прамая карысць ад Вялікага Брата. Гэтак сапраўды неўзабаве выправяць характары, адвучаць ад дрэнных звычак. Ён выбраў невялікую пляскатую бутэльку, падкінуў яе на далоні, злавіў, падміргнуў чырвонай кропцы камеры і накіраваўся да касы. Яшчэ праз некаторы час ён пад’язджаў на таксоўцы да дома сяброўкі. Было пазнавата, каля дзевяці вечара. З якім іншым даўжніком можна было адкласці на заўтра. Але не з Рытай. Яна жыла без мужа, з маленькай двухгадовай дачкой, не асобна, а ў бацькоў, і, канечне, з ёй трэба было разлічвацца ў першую чаргу.
Гэтай Рыце было 22 гады. Раней яна працавала на здымках фільмаў “хлопушкой”– па-руску, ці “ляпалкай”– па-беларуску: выходзіла перад кінакамерай з невялікай дошчачкай, агучвала непрыстойнае слова: “Записьдубля!” і ляпала маленькім шлагбаўмікам. Таксама ў яе абавязкі ўваходзіла ўносіць нумары дубляў у журнал, каб потым не заблытацца ў тонах матэрыялу. Калі спехам пачаў стварацца “FilmBell”, яе аўтаматычна (бо не хапала людзей, а па-другое, так ці інакш была звязана з кінематографам) перавялі ў сцэнарны аддзел, хоць яна сама прызнавалася, што не мае ні таленту, ні схільнасці да гэтай прафесіі. У кітайскай іерархіі сцэнарнага аддзела яна займала самае нізкае месца – малодшы рэдактар.
Для Скіндзера яна з’яўлялася больш-менш надзейным спонсарам і ўвогуле карысным чалавекам. Праз яе рукі праходзілі сцэнарныя працы так званага ўнутрыстудыйнага конкурсу, і калі-небудзь, бывала, Скіндзер забіраў у яе са стала якуюсь цікавую карацельку малавядомага ці зусім невядомага аўтара і пасля касметычнай перапрацоўкі, пад сваім ужо імем, прадаваў у РФ за невялікія грошы. А аўтару казалі: не пайшло, пішыце новыя рэчы.