Адносна ўплыву крытыкі і літаратуразнаўства на бягучы літаратурны працэс. Колькі помню — крытыкаў заўсёды крытыкавалі за недастатковасць такога ўплыву. Аднак ён ёсць і праяўляецца па-рознаму. Не толькі, скажам, у закрытых выдавецкіх рэцэнзіях. (Калі б выдаць закрытыя рэцэнзіі некаторых крытыкаў, то, думаю, атрымаліся б цікавыя, шчырыя кнігі, якія б, безумоўна, сведчылі ў карысць такога ўплыву.) Часам крытыка і тым уплывае на твор і нават дае яму ацэнку, што не гаворыць пра яго. Па-рознаму складваюцца ўзаемаадносіны крытыкі і літаратуры.
Вядома, ва ўстанаўленні каштоўнасці твора вялікая роля належыць крытыцы. Тут маюць значэнне ўсе якасці асобы крытыка: сіла інтэлекту, жыццёвы вопыт, маральныя прынцыпы, эстэтычная чуласць, культурная памяць, інтуіцыя. Гэта яшчэ раз было падкрэслена на гэтым пасяджэнні, у дакладзе і ў некаторых выступленнях.
14 лютага. Нядзеля. Гартаю час ад часу падораны калісьці Коршунавым (і ўкладзены ім) зборнік прадмоў і пасляслоўяў Ф. Скарыны. На гэты раз спыніўся на прадмове да «Книги Иудив вдовици»: «Як звяры, што блукаюць у пушчы, ад нараджэння ведаюць сховы свае, як птушкі, што лётаюць у паветры, помняць гнёзды свае, як рыбы, што плаваюць у моры і ў рэках, чуюць віры свае і як пчолы бароняць вуллі свае — гэтак і людзі да месца, дзе нарадзіліся і ўзгадаваны ў Бозе, вялікую ласку маюць».
Хочацца з’ездзіць у Кругель, убачыць аднапасельцаў.
16 лютага. Дні беларускай літаратуры ў Гродзенскай вобласці. Групы пісьменнікаў накіраваны ў кожны раён. У Смаргонь паехалі Я. Семяжон, Е. Лось, Ю. Голуб, Р. Семашкевіч і я. Меркавалася, што М. Танк мае далучыцца да гэтай групы, у якую ён уключаны, пазней. Паехалі ад ганку СП на ўазіку, які прадаставіла кіраўніцтва Смаргонскага раёна. Па дарозе спыніліся ў вёсцы Дамашы, адкуль Рыгор Міхайлавіч родам, у яго хаце. Маці паіла гарачым чаем на зёлках. Паехалі далей. Дарога няроўная, калдобістая ды яшчэ і галалёд. Адзін раз крутанута так, што ўазік развярнула ў адваротны бок. Еўдакія Якаўлеўна ажно заекатала ад страху. Уазік наш на летніх, ужо добра пацёртых шынах, дык яны і коўзаюцца.
У Смаргоні каля райкама партыі сустрэў Юрка Голуб, які з’явіўся напрамую з Гродна. Адбылася гутарка ў райкаме партыі. Першы сакратар тав. Патрыкееў азнаёміў з раёнам, яго эканомікай і паказчыкамі ў бягучым часе.
Смаргонскі раён як асобная адміністрацыйная адзінка ўтвораны ў 1960 годзе. У раёне 57 тыс. насельніцтва (28 чал. на 1 кв. км), 23 калгасы. З гістарычных мясцін — Крэва, дзе была заключана Крэўская унія, ёсць помнікі ад Першай сусветнай вайны. Тут стаяў фронт. Я ўспомніў, што недзе тут у студзені 1917 года ў баі пад Смаргонню быў паранены мой дзядуля Лявонцій Міхайлавіч. Падабралі санітары, і ён ляжаў у шпіталі ў Залессі. Куля трапіла ў левае плячо. Ледзьве ўратавалі руку і то, дзякуючы доктару Талстой (дачцэ Л. М. Талстога), якая па медыцынскай часці служыла ў тым шпіталі. Яна ж яго і лячыла. Рука захавалася, хоць і напаўжывая, але плуга трымаў.
Абудзіў ад успамінаў голас Патрыкеева, які гаварыў пра ўраджайнасць. Ураджайнасць па Смаргонскім раёне — 12,8 цэнтнераў у 8-й пяцігодцы і 22,3 цэнтнера ў 9-й. Надоі малака — па 386 цэнтнераў на 100 га «пашні» (раллі).
17—18 лютага. Сустрэчы ў калектывах працоўных. Чытанне вершаў, адказы на пытанні. Голуб і Семашкевіч выступаюць, падтрымліваючы адзін аднаго, але найбольшы поспех мелі Я. Семяжон і Е. Лось. У Язэпа Ігнатавіча цудоўныя пераклады, асабліва з Бёрнса, у Еўдакіі Якаўлеўны — лірыка.
Гаспадары частавалі гарэлкай і мясцовай палыноўкай, а пасля заключнага вечара (Танк так і не з’явіўся) на заводзе жалезабетонных вырабаў (дырэктар — мажная жанчына з рашучым характарам) быў банкет у раённым рэстаране. Далучыўся тав. Патрыкееў, які выйшаў невядома з якога ўвахода. Паселі за стол, і Патрыкееў, сеўшы ў тарцы, пачаў казаць:
— Я спрабаваў чытаць беларускую літаратуру, але ў вас няма вострых сюжэтаў.
Семяжон пасміхнуўся і як бы нават падтрымаў яго:
— Жыццё — гэта суцэльныя сюжэты. Раз, два — і сюжэт, — дыпламатычна зазначыў ён.
— Вось я аб гэтым і кажу! — Патрыкееў ткнуў у паветра пальцам.
«Ну, што яму запярэчыш, — падумаў я, — і ці варта. Так павялося ўжо, што ў літаратуры ўсе лічаць сябе «докамі». Рыгор нешта пачаў казаць, удакладняць накшталт таго, «якія сюжэты вы лічыце вострымі», але прысутныя пабралі ўжо ў рукі чаркі, збіраючыся выпіць за поспехі.
Крыху падпілі, і стала шумна, пачаўся абмен думкамі, аповеды, анекдоты. Язэп Ігнатавіч успомніў, як англійская каралева, калі ён быў з адказным візітам у Англіі ў складзе савецкай дэлегацыі (адразу пасля вайны), падарыла яму адрэз «з тонкага-тонкага бастону» на касцюм. «Усё адно як ведала, што ў нас тады не дастаць было».