16 сакавіка. Пачалі выходзіць цікавыя кнігі, аднак іх не дастаць. Шмат жадаючых. Не так даўно ў Маскве выйшаў ладны томік твораў Франца Кафкі. Мне яго даваў чытаць Барыс Сачанка, які сказаў, што дазвол на яго выданне быў атрыманы «на самым версе» — у ЦК КПСС. Адзін з цікавейшых твораў Кафкі — апавяданне «Голодарь», у якім ён у іншасказальнай форме паспрабаваў адказаць на пытанне, хто такі пісьменнік. У дзённіках Кафкі таксама ёсць запіс на гэты конт: «Когда мне стало ясно, что сочинительство — самое плодотворное направление моего существа, все устремилось к нему, опустошив иные способности, направленные к радостям пола, еды, питья, философских размышлений о музыке. Я перестал вкушать все это».
Пісьменніцтва было для Ф. Кафкі чымсьці нашмат большым, чым прафесія. Ён быў у гэтым сэнсе апантаным.
Пісьменніцтва — рэч сур’ёзная.
18 сакавіка. Крытыку Рыгору Шкрабу — 50 гадоў. «Гэта цэлы ўніверсітэт», — кажуць пра Шкрабу. Цікава, ці чытаў ён Кафку. Мусіць, не, і не ён у гэтым вінаваты. Рыгор Васільевіч пасля маіх няўдалых спробаў вучыў мяне (у рэдакцыі «Полымя», дзе ён працуе), як пісаць літаратурныя артыкулы. «Ніколі не бярыце адразу быка за рогі. Пачынайце здалёк, — тлумачыў ён. — Напрыклад, з такога: «Учора ішоў дождж…» Да галоўнага набліжайцеся паступова». На мой погляд, гэта быў цікавы ўрок.
22 сакавіка. Схадзіў у лазню (на Змітрака Бядулі). Дзьмуў моцны вецер. Прабіраў наскрозь. Мінск — такі горад, што вецер дзьме з-за кожнага вугла і ўвесь час мяняе напрамак. Вельмі проста прастудзіцца. Асабліва пасля лазні. Дзякуй богу, на гэты раз не прастудзіўся.
25 сакавіка. Насядаюць кітайцы. На востраве Даманскім (усяго 1 кв. км плошчы) сапраўдная вайна. Кажуць, што Кітай супраць дамініравання СССР у сацыялістычным лагеры, што Мао — здраднік, што ніякі ён не камуніст, а толькі гэтым прыкрываецца. Хоча адхапіць у нас Сібір.
Амерыканцы таксама варожа глядзяць праз плот.
Геніяльны Настрадамус пра ХХ ст. сказаў у зашыфраваным катрэне (г. зн. паэтычнаю моваю):
Век двадцатый, жестокий и страшный.
Две войны, самовластье рабов,
И наука в кровавом пожаре
Из безверья воздвигнет богов.
«Две войны»? Страшна ад таго, што напагатове і трэцяя…
26 сакавіка. Тур Хейердал звязаў з чароту плот і збіраецца плысці праз Атлантыку.
У нас усур’ёз захапіліся пошукамі снежнага чалавека.
У Англіі ў нейкім возеры завялася нечуваных памераў пачвара, якую аматары хочуць высачыць і злавіць.
Адчуванне такое, што свет нібы «саскочыў з перадка», як сказана ў адной з паэм М. Лужаніна, і паімчаўся, паімчаўся…
2 красавіка. Раніцай відаць быў у паўднёвай частцы неба маладзік. Калі пабольшала святла, знік. Красавік — месяц абнаўлення.
3 красавіка. У «Литературной газете» артыкулам Я. Смелякова «Чтоб бился пульс времени…» завяршылася дыскусія пра грамадзянскасць паэзіі. У гэтай дыскусіі другі рускі паэт — В. Бокаў (добра іграе на балалайцы) выказаў разуменне сутнасці паэзіі як чуласці. Я. Смелякова такое вызначэнне паэзіі не задавальняе. «Чуткость, — падкрэслівае ён, — это качество не только не лишнее, а даже обязательное, но одного его для поэта мало». Паэт абавязаны, — сцвярджае Смелякоў, — «воплощать свои впечатления в сильные стихи, способные глаголом жечь сердца людей».
— Размова пра грамадзянскасць — трэба думаць — не выпадковая. Гэта — агульны накірунак палітыкі партыі ў літаратуры, і не толькі ў літаратуры.
Я. Смелякоў недзе хваліўся, што ён беларус, і нават паказваў пашпарт. Беларус па пашпарце.
Падабаецца яго верш «Если я заболею».
6 красавіка. Нядзеля. Апрануў белы свой плашч. Перад гэтым памыў яго (у цокальным паверсе інтэрната — душ) і адпрасаваў. Выйшаў на вуліцу і трапіў у завею. Пасыпаўся падобны на град снег. У плашчы было зябка.
7 красавіка. У Кругелі, помню, на гэты дзень чакаюць прылёту жураўлёў. Тут, у параўнанні з Берасцейшчынай, на градус-два халадней. Сёння ўвесь дзень снег і дождж.
10 красавіка. У інстытут завітаў Міхась Лазарук, па сваіх, вядома, справах. Сустрэўшы мяне, сказаў, што мяне бяруць у ЦК на працу, інструктарам. Адкуль гэта яму вядома? Мне не кажуць.
14 красавіка. Ачысцілася неба. Прыгравае сонейка, але раніцы яшчэ халаднаватыя. У Інстытут літаратуры прыехаў з Брэста па нейкай патрэбе Калеснік. Літаратуразнавец, крытык, пісьменнік, выкладчык Брэсцкага педінстытута, які я скончыў у 1959 годзе (дзесяць гадоў таму назад). Міжіншым, я і родам адтуль, нарадзіўся на Берасцейшчыне, у вёсцы Кругель, у 1937 годзе, яшчэ пры Польшчы, як у нас кажуць. Калі я быў аспірантам, дырэктар Брэсцкага педінстытута Івашчанка запрашаў на сталую працу — выкладаць на філфаку замежную літаратуру. Калеснік раіў прыняць прапанову. Я падумаў і адмовіўся. Папярэдняга выкладчыка звольнілі з-за таго, што меў каханку — жонку калегі. Гэта раскрылася, і ад чалавека пазбавіліся.