Мыліў спіну, па яго просьбе, нейкаму надта худому, ссохламу чалавеку. Па ім можна вывучаць анатомію. Спіна, як пральная дошка. На рэбрах цвёрдая мачалка ажно грукаціць, калі трэш ёю па спіне.
— Чалавеча, што ты худы такі? — не вытрымаў я.
— А гэта камуністы гэтак схудобілі, цела з мяне спусцілі. У лагеры быў…
Мне стала не па сабе: што было б, як бы ён адрэагаваў, каб даведаўся, што я інструктар ЦК.
27 лістапада. Дачытаў кніжку М. Гарэцкага «Дзве душы». Даў прачытаць Слава Чамярыцкі. Тэма «дзвюх душ», «двайніцтва» — даўняя ў сусветнай літаратуры (Гофман, Гогаль, Дастаеўскі). Аповесць Гарэцкага пра тое, як у чалавеку змагаюцца паміж сабой супрацьлеглыя пачаткі: «мяккасць» і «калянасць», «пластычнасць» і «цвёрдасць». І ўсё гэта ва ўмовах рэвалюцыі і грамадзянскай вайны.
30 лістапада. У адзінаццатым нумары «Полымя» — аповесць «Сотнікаў» В. Быкава. Раней яе апублікаваў А. Твардоўскі ў «Новом мире». Пілатовіч загадаў зверыць тэксты — беларускі і рускі. Партыйна-літаратуразнаўчы кантроль.
2 снежня. Тэксты тоесныя. Тоесныя нават па стылістыцы і мастакоўскім мысленні. Невядома, што з чаго перакладалася, бо адзін аўтар. Адзін тып думання, а мне хацелася знайсці нешта адметнае, беларускае. Быкаў будуе фразу па эстэтычных законах рускага рэалізму. У «Сотнікаве» (і іншых рэчах пісьменніка) адчувальны ўплыў Л. М. Талстога, у прыватнасці яго аповесці «Хаджы-Мурат». Цікавая тэма для даследавання.
4 снежня. Чарговая нарада ў загадчыка, які, мяркуючы па ўсім, быў не ў настроі, бо ўся размова звялася да павучанняў. У прыватнасці, ён сказаў:
— У асабістым жыцці і справах, таварышы, мы адлюстроўваем усе паводзіны камуніста — і на рабочым месцы, і дома, і, так сказаць, на вуліцы. Папярэджваю, таварышы, нас усе бачаць, усе за намі сочаць, нам нішто не даруецца. Мая справа папярэдзіць.
— Трэба быць вельмі ўважлівымі, — дадаў Парватаў.
7 снежня. Усеагульная цікавасць да кінаэпапеі «Освобождение» рэжысёра Озерава. Уражвае работа кінааператараў, сучасныя кінатэхналогіі (здымкі з верталёта і інш.). Мала яшчэ мы ведаем пра тую вайну. Добра іграюць літаральна ўсе акцёры.
Сталін — ідэалізаваны.
13 снежня. Барыс Бур’ян пакрытыкаваў маю рэцэнзію на зборнік А. Куляшова «Сасна і бяроза» за недастатковую ўвагу да аналізу мастацкіх сродкаў. Крытыка правільная, усе мы «недамагаем» на гэты аналіз, хварэем на недастатковасць эстэтычнага разляду твораў. Але мне зрабілася крыху не па сабе. Я ж, так бы мовіць, начальнік. Радавы пераносіць крытыку лягчэй.
Падпісаўся на наступны год на «ЛіМ», «Полымя», «Иностранную литературу» і часопіс «Амерыка». Апошнія два — вялікі дэфіцыт.
14 снежня. Паездка цягніком у Магілёў — на здачу спектакля «Баня» па камедыі Маякоўскага. Пазнаёміўся з арыгінальным Аркадзем Маўзонам, які прыехаў ад Міністэрства культуры і спазніўся, нягледзячы на тое, што прыляцеў самалётам. Доўга дабіраўся з аэрапорта, бо чакаў машыну, якую павінны былі за ім прыслаць. Чаму не прыслалі, не ведаю. На спектакль Аркадзь Іосіфавіч з’явіўся толькі пад канец, не ўсё бачыў, але выступаў з велькім апломбам, жэстыкуляваў абедзвюма рукамі. Гаварыў упэўнена, адзначаў недахопы, маючы вопыт, павучаў. Пасля спектакля крыху падпілі, у гасцінічным нумары. Аркадзь Іосіфавіч скардзіўся, што яму не шанцуе па жыцці. За спектакль «Канстанцін Заслонаў» усе ўдзельнікі атрымалі Сталінскую прэмію, апроч яго, аўтара п’есы.
Маўзон мне між іншым чымсьці спадабаўся. Ён неардынарны. Кулакоўскі расказваў, што ён згубіў білет члена Літфонду і напісаў заяву, каб выдалі новы, патлумачыўшы, што стары ён выкінуў разам са смеццем. Нейкая смеласць па-маўзонаўску.
17 снежня. На партыйным сходзе ў Саюзе пісьменнікаў абмяркоўвалася пастанова ЦК КПСС «Аб практыцы правядзення партыйных сходаў у Яраслаўскай гарадской партыйнай арганізацыі». З дакладам выступіў Антон Алешка. Ён цяпер намеснік сакратара партбюро. Выступілі: А. Шашкоў, І. Мележ, П. Пестрак, С. Шушкевіч, У. Юрэвіч, А. Эвентаў, А. Асіпенка. Поўны пратакол.
18 снежня. У «ЛіМе» — успаміны Я. Брыля пра польскіх пісьменнікаў Уладзіслава Бранеўскага, Леана Кручкоўскага, Юліяна Пшыбася і інш. Цікава, але ад аўтара ўспамінаў хочацца больш выразных ліній. Пераважаюць чыста акварэльныя мяккія фарбы.
20 снежня. Прачытаў у дванаццатым нумары «Полымя» артыкул І. Баса «Палескія пісьмы А. Блока». Ісідара Самойлавіча Баса ведаю і помню. Калісьці ў пару майго студэнцтва ён выкладаў старажытную рускую літаратуру ў Брэсцкім педінстытуце. Тады ён казаў нам, студэнтам, што яго вельмі цікавіць творчасць рускага паэта ХІХ ст. Івана Іванавіча Гольцмілера (я запомніў гэтае імя), пра якога нічога не вядома.