— Хто за тое, каб старшынёю выбраць таварыша Сурмілу Аляксандра Уладзіміравіча, прашу падняць рукі...— папрасіў ён і машынальна, па звычцы першы ўскінуў руку, тут жа схамянуўся: галасаваць ён не мае права, збянтэжана апусціў яе.
За Сурмілу прагаласаваў Клімовіч, яшчэ чалавек пяць з прэзідыума, пятнаццаць — дваццаць у зале.
— Смялей, смялей, таварышы! — спрабаваў падахвоціць Дзевяцень, заўважаючы, што ім стала завалодваць нейкая здрадлівая тайная радасць.— Хто «за», таварышы? — Голас яго ўздрыгнуў, ён спалохаўся свайго голасу.
Ніхто больш не хацеў галасаваць. Нават тыя, хто падняў руку, зараз сарамліва апусцілі, падначаліўшыся гіпнознай сіле большасці.
Дзевяцень разумеў, што зараз яго абавязак нешта гаварыць, зрабіць спробу пераканаць людзей, каб павярнуць сход у патрэбным кірунку, аднак не ведаў, што гаварыць, дакладней, ужо не хацеў пераконваць гэтых людзей, не меў ніякага жадання ратаваць Сурмілу. На момант глянуў на сябе чужымі вачыма, выразна ўявіў, у якое незайздроснае становішча ён трапіў, наколькі робіцца смешным, стоячы гэтак, як слуп, за трыбунай.Выручыў дзядок у кажушку, што задаваў пытанне наконт канторы.
— То што, і выказацца не дасце красцьяніну? — з робленай крыўдай сказаў ён і ваяўніча пайшоў на прэзідыум.— А мы слова маем!
— Калі ласка, калі ласка! — ветла запрасіў яго Дзевяцень, схамянуўшыся: як мог дапусціць такую прамашку! Трэба ж было, перш чым галасаваць, адкрыць спрэчкі, выслухаць людзей! — Даруйце, таварышы, давайце абмяркуем названую кандидатуру.— I пайшоў з-за трыбуны за стол прэзідыума.
Дзядок, крэкчучы, узгрэбаўся па сходках на сцэну, стаў за трыбуну, з-за якой яго ледзь было відно, пастукаў па мікрафоне сваім каравым тоўстым пазногцем, як гэта рабіў перад пачаткам сходу Сурміла. Ці таму, што надта ж сур’ёзны выгляд меў гэты дзядок, ці ўсе зразумелі, што ён перадражнівае Сурмілу, ці проста ад гэтага бухбу-ух, бу-у-ух, якое са скрыгатам і трэскам, бы абвальвалася столь, вырвалася з дынамікаў, але ў зале пачалося ажыўленне, пачуўся лёгкі смех.
Адразу ж было відаць, што гэты дзядок з тых, хто не супроць папрыдурвацца, аднак пальца ў рот такому не кладзі — па локаць адхопіць. Дзевяцень заўсёды з асцярогаю ставіцца да гэтакіх вясковых «прасцячкоў» — яны здольныя сапсаваць любую абедню, але цяпер чамусьці ўзрадаваўся гэтаму дзядку.
— Чаго зубы скаліце? — узлаваўся той і яшчэ раз бубухнуў праз дынамікі. Зала ўздрыганулася ад рогату. Людзі смяяліся неўтаймавана, нейкая ўтрапёная радасць, калектыўны псіхоз смеху завалодаў імі. Так смяюцца хіба толькі пераможцы, адолеўшы нешта непамерна цяжкое, гнятлівае. Дзядок пакрыўджана павярнуўся да прэзідыума: — Навядзіце парадак!
- Таварышы, прашу ўвагі! — строга сказаў Дзевяцень, і адразу ж усталявалася цішыня, твары зрабіліся сур’ёзныя, нібы раптам людзі зразумелі: а радавацца яшчэ рана.
— Ды што ж гэта ў нас дзеецца, грамадзяне-таварышочкі? — пачаў пісклявым галаском дзядок. — Таварышок начальнічак нам Сурмілу сватае...— Усміхнуўся яхідна, павярнуўшыся да Дзевяценя. — Сватала дзела сватаць, а мы самі з вусамі. Не хвалі, сваток, кабылу запрагаючы, а нявесту прыбіраючы... — Пагразіў сваім крывым пальцам, потым тыцнуў на Сурмілу: — Мы гэтую нявесту до-ообранька-а знаем! Ты нам заборскага працьсядацеля, Ляксея Кунцэвіча дай — от што я хацеў сказаць! — Задзірыста глянуў на прэзідыум, намерыўся яшчэ нешта сказаць, але перадумаў, махнуў рукою і пакалдыбаў са сцэны, пераможна аглядваючыся па баках.
I што тут пачалося! Людзі паўставалі з месцаў, запляскалі ў далоні, апантана скандзіруючы: «Пра-а-вільна-а! Пра-ві-ль-на! На-ам Кун-цэ-ві-ча! Кун-цэ-ві-ча!»
Дзевяцень кінуў позірк на Сурмілу: у таго збляднеў твар, толькі лысіна гарэла пажарам, а поруч з ім Клімовіч уціснуў галаву ў плечы, нібы хто збіраўся даць яму па карку.
— Спакойна, таварышы! Прашу ўвагі! — сам не ведаючы для чаго, зрабіў спробу перакрычаць утрапёную залу Дзевяцень.— Таварышы, прашу ўвагі...
I калі зала, нарэшце, аціхла і сотні запытальных вачэй упіліся ў яго, чакаючы важкага, рашаючага слова, Дзевяцень разгубіўся: а што сказаць? Без бюро ён не можа нічога вырашыць, не можа сказаць таго, чаго ад яго чакаюць гэтыя людзі. Ніколі ў жыцці ён не адчуваў сябе такім бездапаможным.
— Таварышы, пытанне ў нас надзвычай сур’ёзнае, давайце будзем рашаць па-сур’ёзнаму...
Гэта нікога не задаволіла, у зале пачуўся незадаволены шумок. Як жа выблытацца? Мо проста закрыць сход, нічога не вырашыўшы?
— Я хачу сказаць...— устаў з сярэдніх радоў высокі сутулаваты малады мужчына.