Андрэй Федарэнка
ШЧАРБАТЫ ТАЛЕР
Падрыхтаванае на падставе: Андрэй Федарэнка, Шчарбаты талер: Аповесьць, апавяданьні — Мінск: Юнацтва, 1999. — 207 с.
ISBN 985-05-0307-6
Інтэрнэт-версія: Камунікат.org, 2010
© Камунікат.org, 2010
ШЧАРБАТЫ ТАЛЕР
Часціна першая. ЗАГАДКАВАЯ МАНЕТА
Раздзел 1. АКСАНА — «ВЬІКРАДАЛЬНІЦА» ДЗЯЦЕЙ
Бацька зірнуў на куханны гадзіннік, умацаваны ў шафцы над газавай плітою, адсунуў кубак з недапітай гарбатаю.
— Дзіўна... — прамармытаў ён. — Увесь час думаю, чаго не хапае? Аказваецца, тэлефон маўчыць. Аж не прыпомню такога вечара, каб ніхто не званіў, каб я нікому не быў патрэбен... Можа, тэлефон сапсаваўся?
Аксана, седзячы насупраць і п'ючы гарбату, паціснула плячыма. Бацька выйшаў у пярэднюю, хутка вярнуўся. У адной руцэ ён трымаў тэлефон, у другой — шнур з выцягнутай з разеткі вілкаю.
— Аксана,— сказаў бацька, зморшчыўшы лоб, падазрона ўглядаючыся ў дачку (ён быў блізарукі),— што гэта значыць? Навошта ты адключыла тэлефон?
— Ну, выцірала пыл у кутку каля разеткі... Можа, неяк выпадкова зачапіла шнур, ён і вылузнуўся.
Бацька ўздзеў на нос акуляры, але позірк яго і цяпер, праз шкельцы, не змяніўся, вочы глядзелі на дачку з тым жа падазроным прыжмурам.
— Я табе не веру. Што ты зноў утварыла?
— Нічога.
— Што ў школе?
— Нічога.
— Ты гаварыла сёння з завучам, як мы дамаўляліся? Сказала яму, што заўтра ты прапусціш урокі, бо мы едзем да бабулі?
— Супакойся, я... гаварыла з завучам.
— Ён адпусціў?
— Адпусціў. Сказаў... сказаў: «Ты добрая дзяўчынка, едзь на здароўе хоць на адзін дзень, хоць на некалькі, хоць да канца вучобы»...
Бацька не даслухаў і махнуў рукою, у якой трымаў шнур.
— Не, штосьці тут не тое... Вось зараз сам перазваню яму дамоў і спытаю,— і бацька знік.
Аксана ўздыхнула. Ну, зараз пачнецца... І чаму гэта дарослыя так любяць праўду, так дабіваюцца яе? Калі б усе гаварылі толькі праўду, што за жыццё было б?.. «Аксана, ты адключыла тэлефон?» — «Так, я адключыла тэлефон».— «Навошта?!» — «Таму, што завуч збіраўся званіць табе, каб выклікаць назаўтра ў школу».— «Навошта?!» — «Каб пагаварыць пра мае паводзіны»... Цьфу! Праўда страшэнна нудная і нецікавая...
Дзяўчынка прысела каля стала, пад якім стаялі дзве вялікія гаспадарчыя сумкі, упакаваныя на заўтра. Пад рукой прыемна захрабусцела новенькая слюда. Вось якім падарункам бабуля будзе радая — квятасты летні халат, кітайскія пухнатыя пантофлі... Дзіўна: у бабулі свая хата, свой агарод, а яны вязуць ёй з Мінску гуркі, памідоры, клубніцы... Няўжо бабуля нічога гэтага яшчэ не пакаштавала? Нашто тады агарод? Ці ў травені гэта яшчэ не паспявае?..
Дадумаць ёй не даў бацька, які, пагаварыўшы па тэлефоне, зноў з'явіўся на кухні.
— Вылезь зпад стала! — загадаў ён зусім іншым голасам.
Аксана паслухалася, прысела на табурэт, апусціла галаву, убачыла на правым калене, пазаўчора абадраным, чорную засохлую скарыначку, паспрабавала скалупнуць яе пазногцем.
— За адну хвіліну ты ўмудрылася схлусіць мне тройчы,— марудна расцягваючы словы, пачаў бацька.— Ты адключыла тэлефон і не прызналася. Ты не адпрошвалася ў завуча. Ты не сказала, што мяне заўтра выклікаюць у школу... Што гэта за запіска?! — не ў сілах больш стрымлівацца, усклікнуў бацька.
Скарыначка скалупнулася, і Аксана, не падымаючы галавы, пагладжвала бледнаружовы след на тым месцы.
— Я чакаю. І пакінь у спакоі калена!
— Запіска? — Аксана падняла на бацьку бязвінныя сінія вочы.— Ты пра якую запіску?
— Перастань! А што, іх было некалькі? Запіска, якую ты паклала ў класны журнал настаўніцы замежнай мовы!
— А, гэтая. А чаму яна абзываецца?
— Хто? Запіска, настаўніца?
— Настаўніца.
— Як яна абзываецца?
— Так. Увесь клас не вывучыў на памяць словы, і яна ўсім пачала ставіць двойкі, і нікому нічога не казала, і толькі мне, ставячы, сказала: «Камукаму, а табе, Гамола Аксана, трэба зубрыць дзень і ноч!»
— Ну і што тут такога? Правільна сказала!
— Як ты не разумееш? Значыць, я горшая за ўсіх? Я ведаю, яна не любіць мяне. Прыдзіраецца. Яна заўсёды гаворыць: «Камукаму, а табе...»
— Лухта нейкая,— бацька прыклаў да шчок далоні, быццам яму раптоўна забалелі зубы.
— Так, яна лічыць мяне горшаю за ўсіх,— упарта паўтарыла дзяўчынка.— Бо я непрыгожая. Бо ў мяне бацька... — яна хацела сказаць «бедны», але, зірнуўшы на бацьку, пашкадавала яго,— небагаты. Бо ў мяне няма маці...
Гэта быў забаронены прыём. Бацька перастаў церці шчокі, падышоў да падаконніка, пабарабаніў па ім пальцамі, паглядзеў у акно.