— Бач ты, надакучыла яму... Не лазілі — дакажыце. Я паказаў там, на ганку, як вы гэта рабілі?
І Змітрок, і Чэсь памкнуліся былі ўперад, але Міхал спыніў іх:
— Я сам. Бачыце вунь тое акно ў канцы калідора, за шафаю?
— Нуну, не забывай, з кім гаворыш,— зрабіў заўвагу ўчастковы.— Ну, бачу.
Міхал падышоў да акна:
— Тады скажыце, навошта нам рызыкаваць, караскацца адзін аднаму на плечы, у цемры, у дождж, калі мы ў любы час і вельмі лёгка маглі б залезці ў калідор вось праз гэтае акно? Яно нізка ад зямлі, шырокае. Глядзіце, тут няма шпінгалета. Дастаткова пальцам піхнуць гэтае акно з вуліцы — і яно расчыніцца насцеж!
— Праўда, яно лёгка адчыняецца,— вінавата пацвердзіла цётка Ніна.— Крлькі разоў прасіла дырэктара: зрабіце вы гэты шпінгалет...
Участковаму, пад насмешлівымі позіркамі бацькоў, ізноў давялося зняць фуражку і выцерці лоб. Змітрок і Чэсь з гонарам глядзелі на Міхала, свайго камандзіра.
— Пачакайце, тады выходзіць...
— Выходзіць, у школу лазілі чужыя, хто не ведаў пра акно,— дакончыў за ўчастковага Змітракоў бацька.
— Можа, ведаеце хто?
— Не ведаю. А можа, вы ведаеце — калі ўрэшце скончыцца гэты «следчы эксперымент»? Нашы дзеці тут ні пры чым, гэта даказана імі самімі.
— Добра,— здаўся ўчастковы.— Хоць тут і хуліганства ў наяўнасці: пабітае шкло. Але раз нічога не ўкралі, пратакол складаць не буду. Вам,— павярнуўся ён да цёткі Ніны,— сёння ж дамовіцца з дырэктарам, уставіць шпінгалеты, закратаваць акенца над уваходам, заадно знайсці грошы на шкло ў дзверы гэтай шафы. Вам,— да хлопцаў,— раблю пакуль вуснае папярэджанне!
Усе ўтрох ускінуліся:
— Чаму?
— За што?
— Дыму без агню не бывае,— загадкава адказаў участковы.— Цяпер давядзецца глядзець за вамі больш пільна. Тое ж самае прапаную рабіць і грамадзянам бацькам.
Раздзел 31. ШТО МЬІ МАЕМ?
Апошнія словы ўчастковага найбольш прыйшліся да душы Чэсевай маці.
— Усё, адгуляўся,— заявіла яна дома сыну.— Цяпер забудзь пра вуліцу, будзеш сядзець у мяне як мыш пад венікам.
— Мама, ты ж усё чула! Я нікуды не лазіў!
— Ну і што, што не лазіў? За табою не прападзе: яшчэ паспееш і залезці. Вунь вядро, насі ваду і палівай грады...
— Якія грады?! Учора толькі дождж быў!
— Тады збірай з бульбы жукоў каларадскіх.
Так Чэсь і не выйшаў у той дзень гуляць. Не было яго і на другі дзень, з раніцы.
Міхал са Змітраком праверылі будан, ці не падцёк у час дажджу. Тады ўзялі вудкі, разуліся. Сядзелі на абрывістым беразе, звесіўшы ногі. Добра, цёпла...
У Міхала даўно прайшла ўся злосць на сяброў. Ён расказаў Змітраку, як з'ездзіў у горад, змаўчаўшы толькі пра гарадскіх хлопчыка з дзяўчынкаю, якія так свабодна, так прыгожа размаўлялі на роднай мове.
— Я адразу зразумеў, чыіх гэта рук работа,— сказаў Міхал.— Калі ўбачыў, што ўчастковы вядзе мяне да школы, так і цюкнула ў галаву — лысы сказаў: «Цяпер толькі школа застаецца». Але вам чаму не сядзелася? — спытаў ён.— Я ж папярэджваў: нічога не рабіце самі!
Змітрок уздыхнуў вінавата:
— Ты яшчэ не ўсё ведаеш... Мы запісалі ў сшытак: «Копія бяросты знаходзіцца ў шафе, што стаіць у школьным калідоры». Курт, вядома, прачытаў — і вось...
— Малайцы! З вамі толькі скарбы шукаць.
— Чаму — сёетое і мы раздабылі.
— Напрыклад?
— Копію бяросты.
У Міхала ледзь вудзільна не выпала з рук:
— Ну, маўчун! Дзе, як?!
— У старой настаўніцы, Ірыны Леанідаўны.
— І дзе копія?
— Усё ў Чэся: і талер, і бяроста. Ды мы спрабавалі ўжо — ніяк, нічога не зразумець. Трэба тры манеты.
Міхал, аднак, уміг павесялеў:
— Ну, гэта ўжо нешта... Чэся адпусціць маці да вечара ці сам уцячэ... Тады яшчэ паспрабуем. Ага! — успомніў Міхал.— Помніш, учора ўчастковы сказаў: «Дакажыце, што не вы лазілі?» Чаму ты памкнуўся даказваць разам з намі? Мы з Чэсем ясна —мы ведалі пра акно на калідоры. А ты?
— А я след бачыў.
— Які след? Чый?
— Ну, калі абціраў ногі. Каб Чэсю на плечы залезці. Там пры ганку анучка, яна ссунулася крыху, а пад ёю — след вялізнага бота.
— І што? Там столькі людзей тапталася...
— Боты ўлетку ў вас толькі адзін чалавек носіць,— важна сказаў Змітрок.— Да таго ж, над ганкам — стрэшка, значыць, след застаўся з ночы...
— Дзед Макар! — усклікнуў Міхал і адразу чамусьці напусціўся на Змітра: — І што з цябе ўсё абцугамі трэба выцягваць! А калі б я не спытаў, ты прамаўчаў бы і пра след, і пра бяросту?
— Не ведаю,— паціснуў плячыма Змітрок.— Зрэшты, яшчэ не позна — можа, пайсці і расказаць пра след участковаму.