Служыць, служыць жадаў народу,
Сваім закованым братом…
I сіл ня стала зь непагодай
Вясьці вайну, вясьці з жыцьцём.
Чырвонай зданьню ў цёмных сенцах
Наш рок сьляпы снуе, цьвіце;
Зьмяіны рогат адшчапенцаў
Жывыя грудзі рве, гняце.
На ніве роднай зброд прадажны
Скрозь гаспадарку распрасьцёр,
Чужацкай песьняю прыказнай
Калыша здаўлены прастор.
І шумна чаркі напаўняе
Крывёй асьлепленых рабоў…
Гульню так чорную спраўляе
Паміж крыжоў, паміж грабоў.
Ваякі лепшыя за славу,
За славу роднай стараны,
Або ляглі ў бітве крывавай,
Або у путах — і яны
Ярмо валочаць паніжэньня,
Ў кляцьбе бясьсільнай гоняць век…
Глядзіш… пытаеш свайго ценю:
Дзе тут зьвер, дзе чалавек?
У жудкім, чорным беспрасьвіцьці
Бушуе выпасьвены кат…
Любіць… Каго, за што любіці?
I ненавідзець сіл няхват.
О Божа праведны, ты сілу
Сваю вяліку акажы:
Ня згінуць з Бацькаўшчынай мілай
Свайму слузе дапамажы.
Сашлі мне сьветлую падмогу
Астаткі сіл сваім аддаць
I — не зрабіўшы брату злога —
Пад крыжам бацькавым сканаць.
Дзе?.
Дзе ты, хатка, дзе сялібка,
Родны мой куточак,
Што мне даў бы скаратаці
Рэшту дзён і ночак?
Дзе загон зямелькі чорнай,
Дарагая ніва,
Што дала б мне нацяшацца
З залатога жніва?
Дзе ты, конік мой, буланчык
Хто цябе дзе спасьціў,
Што павёз бы, што памчаў бы
Ў сьвет, за лес, па шчасьце?
Дзе прыяцелі, дружочкі,
Родныя, чужыя,
Што мне б крыўдай не сушылі
Леты маладыя?
Дзе ты, любая дзяўчынка,
Роўная цьвяточку,
Што мне зачыніла б вочы
У апошню ночку?..
Што было, што не — сплыло ўсё
Як вадзіца ў мора,
Засталіся толькі думкі
На бяду, на гора.
Засталіся толькі песьні,
Ды што зь імі будзе:
Доля смуткам аплятае,
Сьмехам бэсьцяць людзі.
К моладасьці
Ты скажы, скажы,
Мая моладасьць,
Што дала ты мне,
Сыну хамскаму?
Ой дала ты мне
Скарб нязьмераны:
Сілу моцную,
Неўгамонную.
За труды мяне
Не адхвалюцца,
З мазалёў, крыві
Не аддзівюцца.
Дзе мой капне пот,—
Дзірван, пасека
Шуміць коласам,
Урадлівасьцяй.
Сенажаць-трава
Ляжэ покатам,
Стогне зелен бор
Пад рукой маей,
Дый услужнасьцей
I пакорнасьцей
Надарыла ты
Мяне, моладасьць.
Адно, доля дзе,
Скажы, моладасьць?
Чаму волю даць
Ты забылася?
Чэлавеку
Ці ты чуеш, як стогне віхура,
Як старой хаткі сьцены дрыжаць,
Як у коміне вые панура,
Як сукі ў боры цёмным трашчаць?..
Ці ты бачыш, як хмара за хмарай,
Як дым, небам плывуць чарадой,
Як кусты, сенажаці, папары
Заліліся магільнай імглой?..
Ці ты бачыш ноч гэту над намі,
Ноч асеньнюю, дзікую ноч,
Засьцілае што сьвет цемнатамі
Непраглядна, хоць ў процьму ты скоч?..
Ці паняў, што мрок гэты гавора,
Што аддалены шле яго шум,
Як у гэта бязьмежнае мора
Ты глядзіш, гэтых слухаеш дум?..
О, дрыжыш перад шэптамі чараў
Цёмнай ночы, магутны цар дня,
I прыходзіцца ўцяміць няздары,
Што мудрэйша ёсьць моц, як твая.
Дарма розумам цэлыя годы
Ў жыцьця дзівы, як мог, заглядаў:
Чарадзейную кнігу прыроды
Не пытаў, адчытаў, скарыстаў.
Што зямля б на сьвет жыць не пусьціла,
Ты паняў да канца з урада;
Табе пара каня адмяніла,
Цябе слухае вецер, вада.