Выбрать главу
Ў ціне, як бледны месяц засьвеціцца, Будзе русалка плаваць, круціцца; К ёй вадзянік там збліжыцца сватацца, Выйдзе і сядзе зь ёй над крыніцай.
I лесавік к ім выпаўзе братацца З пушчы махнатай, сам весь кудлаты. Шлюб неразлучны дасьць ім, малодзенькім, Зграе вясельле вецер крылаты.
Пойдзе гульня у іх мёдам салодзенькім, Разьвесяляцца, чары завесяць; Вецер, лясун, русалка з вадзянікам, Пушча, крыніца, ночка і месяц.
Казку аставяць дзіўную згнаньнікам. Страх баязьлівым кожны зь іх кіне; Сум маўчалівы там раскудзесіцца, Песьню аб гэтай зложыць мясьціне.
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
Дайце ж галінку, дайце павесіцца Гэтай русалцы, гэтай дзяўчыне!..

IV. Наша вёска

Наша вёска

1

Горы ды каменьне, Вузкія палоскі: Гэта наша поле, Поле нашай вёскі.
Курныя ваконцы — Каб сьвятла хоць трошкі: Гэта нашы хаты, Хаты нашай вёскі.
Лапці ды сярмягі — Як абраз ня боскі: Гэта нашы людзі, Людзі нашай вёскі.
Карчмы ды астрогі, Крыжыкі, бярозкі: Гэта наша доля, Доля нашай вёскі.

2

Вёска, о ціхая вёска мая, Колькі ты зносіш няшчасьцяў, Колькі бед зносіць сямейка твая, Колькі дарэмных напасьцяў!
Цёмныя ночы абселі цябе, Скрылі дарожкі-пуціны. Марная ўрода па ўсякай сяўбе, Крывы, убогі хаціны.
Летам труд цяжкі, хваробы ў зіму; Родзіць магіла магілу; Зь сьвечкай прайдзі, страсяні старану: Смокча бясхлебіца сілу.
Мучысься, вёска, няпраўдай старой… Рукі працягнеш з надзеяй: Неба заплача халоднай слатой, Вецер уздохі разьвее.
Вецер і моц, знаць, табе прынясе Зь песьняй магучай, як воля, Што перастоіш палацы ты ўсе, Станеш да бою зь нядоляй.

3

Там, за лесам-борам, На апецы боскай, Як нядолі сьведка, Села наша вёска.
Ёй няма спачынку, Ёй няма пацехі, Крышыць, ломіць вецер I платы, і стрэхі.
А хоць і няўдала Выглядаюць хаты, Ходзяць к ёй у госьці Бедны і багаты.
I ўсё б чыста зь вёскі, Што маглі, забралі, А што ж далі вёсцы? Гэй! скажы, што далі?
Далі тую долю, Што ўсе праклінаюць, Далі тую волю, Што ў няволі маюць…

Мужык

Што я мужык, усе тут знаюць, I, як ёсьць гэты сьвет вялік, Зь мяне сьмяюцца, пагарджаюць, —       Бо я мужык, дурны мужык.
Чытаць, пісаць я не умею, Ня ходзіць гладка мой язык, Бо толькі вечна ару, сею, —       Бо я мужык, дурны мужык.
Бо з працы хлеб свой здабываю, Бо зношу лаянку і крык, I сьвята рэдка калі знаю, —       Бо я мужык, дурны мужык.
Галеюць дзеці век бяз хлеба, Падзёрты жончын чаравік, Ня маю грошы на патрэбу, —       Бо я мужык, дурны мужык.
Заліты потам горкім вочы; Ці я малы, ці я старык, — Працую, як той вол рабочы, —       Бо я мужык, дурны мужык.
Як хвор ды бедзен — сам бяруся Лячыць сябе: я чараўнік! Бо я бяз доктара лячуся, —       Бо я мужык, дурны мужык.
Што голы я, павінен згінуць, Як той у лесе чашчавік, I, як сабака, сьвет пакінуць, —       Бо я мужык, дурны мужык.
Але хоць колькі жыць тут буду, Як будзе век тут мой вялік, Ніколі, браткі, не забуду,       Што чалавек я, хоць мужык.
I кожны, хто мяне спытае, Пачуе толькі адзін крык: Што хоць мной кожны пагарджае,       Я буду жыць! — бо я мужык!