Вочы кроўю наліліся,
Аб зуб зубам страх ляскоча,
Клубам гнецца, прыхіліўся:
Кветку-шчасьце цапнуць хоча.
I мармоча, як спрасоньня,
Пад шурпатымі сукамі:
«Ці ж, як летась, і сягоньня
Мне з пустымі йсьці рукамі?
Кожны год іду сюды я,
Кожны год надзею маю,
А тут немачы нямыя
Круцяць, верцяць з боку, з краю.
Зьбіўся з толку, жыць нязмога;
Вечны голад кветкі-шчасьця,
То ад Бога, то да Бога
Гоніць, цісьне, як з напасьці.
Стой! Здаецца, вунь зірнула,
Як бы зорка, як бы сонца!
Ах, ня тое! Адвярнула!..
— Гэта шышка на сасонцы».
Ну шукаці, як шукаці!
Цемра з нэтрай скача скокі,
Звод рагоча ў цёмнай гаці,
Смоўж зіркае аднавокі.
Так шукае, лазіць лазам,
Просіць, моліць, заклінае,
А дух пушчы з пушчай разам
Успамінкі ўспамінае:
«Кінь шукаць, спраўляць скавыты,
Не чапай маіх харомаў!
Я — дух пушчы, дух сярдзіты,
Не спушчу нідзе нікому!
Кветкі пільна я пільную,
На замкоў замкнёна сорак,
А дарожку даў такую:
Людскіх костачак узгорак.
Не пачуеш нашай рады,
Будзе тое і з табою!
За цьвяточак для прынады
Ты заплаціш галавою!
Як на сьвет сьвет нарадзіўся,
Як душа засела ў целе,
Ўсе ляцелі к гэтай місе,
I ніводныя ня елі.
Пушча знае, што бароне,
Што ёй дадзена на сховы,
Крыжам ляжа на загоне,
А ня дасьць надзець аковы.
Адчапіся, адхрысьціся!
Доляй-казкай счараваны,
Ты яшчэ не дарасьціўся
Цьвет пасьцігнуці жаданы.
Бачыш, ночанька, як сажа,
Жджы лепш раніцы, ня кветкі!» —
Так дух пушчы з пушчай кажа
Чалавеку напасьледкі.
А ён блудзіць, ходам ходзе
Тамка, тутка, далей, бліжай,
То скрадаецца, як злодзей,
То бярэцца плазам-крыжам.
То абыйме дрэва-елку,
То рукамі водзіць пуста,
То пагоніць з хвойкі белку,
То спужае птушку з куста.
Пад нагамі мох шапоча,
Лісьце ласіцца па твары,
Ён шукае і мармоча,
Як ня чуе чараў-мараў.
«Прэч, загіньце, ведзьмы, злыдні!
Вунь вам верас, вунь вам лычка;
Ці няўжо вам не абрыдне
Шаматаці мной, як тычкай?
Шоў я полем, сенажацяй,
Шоў гарою і далінай,
А тут кветкі не спагнаці,
Хоць хавайся ў дамавіну!
А нашто ж мне над калыскай
Аб ёй ночка напявала?
Напявала, што ўжо блізка,
А пасьля сама схавала.
А нашто ж мне на папары
Насьвістоўвала жалейка,
Жальма жаліла на сквары?
Аж і сьціхла, дабрадзейка!
А нашто ж мне звонам косы
Вызванялі на прасьцягу?
Самі выгубілі росы,
Мне пакінулі боль-смагу.
А нашто ж мне на вясельлі
Пелі, гралі, чаркі білі?
Самі сьціхлі, занямелі,
Мне ўчарашні дзень згубілі.
А нашто ж мне на Каляды
Галасілі па-хаўтурну?
Самі вылеглі загладай,
Я ў жальбе снуюся бурнай.
А нашто ўсё гаварыла:
Жджы на кветку, на Купальле!
З году ў год чакаю мілай
I шукаю бліжай, далей.
Можа, тамка? можа, гэтта?
Пнуся, рвуся ўзад і ўперад —
I на лета, ўсё на лета…
Вязьнем я і кветка ў нерат.
Не трашчыце, не шасьціце,
Сухалесы, пустацьветы!
Дайце кветку, дайце жыці,
Не чаруйце у сусьветы!
Мох, чарнобель, расхіліся!
Кветка, кветка, выглянь сьмела!
Чорнай кроўю ўвесь абліўся,
Сухажыльле зводзіць цела…
Стой! Здаецца, вунь зірнула,
Як бы зорка, як бы сонца…
Ах, ня тое! Адвярнула!..
— Гэта шышка на сасонцы».
I пабег, пабег па лесе,
Закруціўся дымам-пылам,
Стаў, глядзіць, на грудзі зьвесіў
Галаву над пнём пахілым.
А дух пушчы з пушчай разам
Успамінкі ўспамінае
I так далей кажа сказам, —
Ночка слухае нямая.
«Вырві сэрца, высуш сэрца,
Запалі агнём, як сьвечку!
Не глядзі, што кроў сатрэцца,
Не паглядывай на печку!