Vermo, tabl-apogite diskutis, nobeloj
Ĉirkaŭ, aŭskultis lin per atentoreloj ¬290
Kaj nazojn al monaĥa klinis tabakujo;
Flarante, ili ternis kvazaŭ el pistujo.
«Ho! Reverendissime»[18], Skoluba terninte
Diris, tabako iras la kapon ĝispinte!
Ekde mi nazon portas (li glatis long-nazon,
Ternis), mi tian flari ne havis okazon;
Vere monaĥa, certe kun Kovna sigelo,
Urbo, fama en mondo, pro tabak’, mielo[19].
Mi estis tie…» Vermo enmiksis: «Por sanoj
De ĉiuj viaj moŝtoj, sinjoroj litvanoj! ¬300
Koncerne la tabakon, ĉi tiu devenas
El pli fore, ol moŝto Skoluba divenas:
Paŭlinoj de Hel-Monta monaĥej’ malnova
Tian tabakon faras en urb’ Ĉenstoĥova[20]
Kie estas la bildo per mirakloj fama,
De Virga Dipatrino, Reĝino ĉiama
Pola, nomata ankaŭ de Litvo Dukino, —
Jes, Ŝi portas ankoraŭ kronon de reĝino,
Sed en Litva Duklando la skismo[21] eknestis!»
«El Ĉenstoĥovo? diris Vilbik, tie estis ¬310
Mi dum la indulgenco antaŭ tridekjaro.
Ĉu vere, ke en urbo nun gastas francaro,
Rabi trezoron, templon ruinigi volas?
Ĉar Litva Kuriero[22] pri tio parolas».
«Ne vere, diris Vermo, ĉar franca majesta
Moŝt’, katoliko estas, modele honesta.
Papo lin unktis, ili vivas en konkordo
Kaj konvertas la francojn, ĉe kiuj la ordo
Iome difektiĝis. Ĉenstoĥovo, vere
Donis multan arĝenton el trezor’ ofere ¬320
Al patrujo, Polujo; laŭ ordono Dia:
Liaj altaroj estas trezorej’ nacia.
Ja en Duklando, pola armeo laŭscie
Kalkulas jam cent miloj, baldaŭ estos plie.
Kiu pagos armeon? ĉu ne litvanaro?
Sed vi nur monon donas por la moskva caro».
«Ne donas, kriis Vilbik, oni prenas forte».
«Bonfaranto — aŭdiĝis kampul’ humilvorte,
Kliniĝinte al pastro, skrapis kapoŝelon:
Mizero nur duone premas la nobelon; ¬330
Nin ili senhaŭtigas» — «Kampul’, kriis laŭte
Skoluba, vi kutimis tion kaj senhaŭte
Vivas plu, laŭ angilo; sed bone-naskitaj,
Al oraj liberecoj ni kutimigitaj!»
Egalis ja nobelo, sur kampet’ malgranda …
(„Jes — kriis ĉiuj — al la vojevodo landa!“)
Nun, ili nobelecon neante, ordonas
Serĉi paperojn, ilin esplori proponas».
«Pri vi, kriis Juraha, afer’ malpli grava:
Kampul’ nobeligita vi estas praava, ¬340
Sed mi el princoj! Ili demandas pri tio,
Kiam mi nobeliĝis? memoras nur Dio!
Moskvul’ demandi kverkon iru en arbaron
Kiarajte ĝi kreskas super arbustaron».
«Princ’, diris Ĵagjel, vi nin imponi ne pravas.
Ĉi tie pli ol unu domo mitrojn[23] havas».
«Vi havas en blazono krucon, jen kaŝita
Alud’, kriis Podhajski, al gent’ neofita»[24]
«Fals’! interrompis Birbaŝ, mia grafa krono
Tatara, havas krucojn super ŝip-blazono». ¬350
Poraj[25], mitro or-kampa, princ-blazono, laste
Kriis Mickjeviĉ, skribas ĝin Strijkovski[26] vaste»
Drinkejo ekbruegis; do pastro Robako
Ree vice regalis per sia tabako
Parolantojn. Post krioj fariĝis kviete,
Ĉiu flaris ĝentile kaj ternis ripete.
Profitante silenton, la Pastro daŭrigis:
«Ho, grandajn virojn mia tabako ternigis!
Jen kvarfoje el tiu tabakujo same
Generalo Dombrovski flarumis iame!» ¬360
— «Dombrovski?» ili kriis. — «Jes, jes li, litvanoj;
Mi estis en tendaro, kiam de germanoj
Li prenis Gdanskon[27] skribis li ion; timante
Ekdormi, li flarumis, ternis; min frapante
Sur la ŝultron, li diris: pastro Bernardino,
Ni vidos nin en Litvo, antaŭ jarofino;
Diru, ke min atendu litvanoj kun tia
Tabako ĉenstoĥova, neniel alia!»
Parolado de Pastro elvokis magie
Tian miron kaj ĝojon, ke ekregis ĉie ¬370
Silento; poste sekvis duonlaŭte nova
Demandado: «Tabako pola? Ĉenstoĥova?
Dombrovski? Italujo?…» Ĝis fine kuniĝis
Penso kun pens’, kaj vorto kun vort’ kaj aŭdiĝis
Unuvoĉe, kaj kvazaŭ laŭ ies komando,
La krio: «Marŝ’ Dombrovski, el itala lando!»
Korpremis sin: kampulo kun grafotataro,
Kruc’ kun Mitro, Porajoj kun Grif’ kaj Ŝiparo;
Kaj forgesinte ĉion, eĉ la Bernardinon,
Kantis, kriante: «Brandon, mielon kaj vinon!» ¬380
Longe kanteton Vermo aŭskultis inkline;
Por interrompi, prenis li en manojn fine
Tabakujon, per terno melodion skue
Miksis kaj diris, antaŭ reagordo, plue:
«Laŭdante la tabakon, sinjoroj, vi pravas;
Vidu, kion interne tabakuj’ enhavas!»
Li, frotinte per tuko la malpurigitan
Kovrilon, montris etan armeon pentritan,
Kiel muŝsvarmo! meze, rajdesidis viro,
Granda kiel skarabo, ĉef’ de militiro ¬390
Spronis, kvazaŭ por salti ĉielon okaze,
Manon tenis sur brido kaj duan ĉenaze:
«Rigardu, diris Vermo, tiel minaceme
Kiu teniĝas?» — Ĉiuj rigardis scieme. —
«Granda imperiestro, ne de moskvularo,
Ĉar neniam tabakon flaris moskva caro».
«Granda vir’, vokis Cidzik, kaj kapot’-vestite?
Mi pensis, tia iras per oro kovrite:
Ĉar ĉe moskvuloj iu general’, sinjoro,
Brilas kiel ezoko en safran’, en oro» ¬400
«Nu, mi vidis Koscjuŝkon, en juneco mia,
Diris Rimŝa, li estis ĉefestro nacia,
Granda vir’, tamen iris en sukmano[28] sia
Krakova, aŭ ĉamarko!» — «en ĉamarko kia?
Diris Vilbik, ĝin oni nomis taratata.»
«Sed tiu havis franĝojn, kaj ĉi tiu glata»,
Kriis Mickjeviĉ. — Sekvis disputokomenco
Pri ĉamar’, taratatko kaj formdiferenco.
Vermo, ĉar diskutado disvojiĝis tree,
Komencis al fajrujo ĝin kolekti ree, ¬410
Per tabak’ regalante; oni ternis brue,
Al si deziris sanon; li parolis plue:
«Se franc-imperiestro dum batalo flaras
Tabakon, ĝi signifas, ke li venke staras.
Ekzemple kun kanonoj apud Aŭsterlico[29]
Staris francoj, al ili kuris moskva vico.
Li rigardis: Se francoj elpafis, momente
Kiel herbo sterniĝis rusoj regimente;
Kiam galope nova regimento falis,
Napoleon, flarante tabakon signalis, ¬420
Ĝis fine Aleksandr’ kun Konstanto, sia
Frat’, kaj imperiestro Francisko aŭstria
El kamp’ forkuris: tion Napoleon vidis,
Do post batalo, fingrojn skuante, li ridis.
Se, en lia armeo ĉeesta sinjoro
Iu servos, li tion havu en memoro».
«Aĥ, ekvokis Skoluba, Almozisto mia,
Kiam tio okazos? Ja por ĉiu dia
Festo dum jaro homoj la francojn profetas!
Ni rigardas, ĝis lace okul’ sin fermetas; ¬430
Kaj moskvulo je kolo nin tenas per forto:
Antaŭ ol venos helpo, nin forprenos morto».
«Moŝto, diris la Pastro, virino veplendu,
Kaj kunmetinte manojn, la judo atendu,
Ĝis venos gast’ aŭ pordon ekfrapos amiko;
Venki kun Napoleon — eta artifiko.
Li tri foje al ŝvaboj draŝis felon, tredis
Prusaĉojn, kaj trans maron anglojn forekspedis;
Sekve moskvulojn certe li simile benos;
Kio rezultos? moŝtoj, kio poste venos? ¬440
Jen litva nobelaro saltos sur ĉevalojn,
Prenos sabrojn, post kiam li finos batalojn;
Tiam, venkinte ĉiujn, moŝt’ Napoleona
Diros: kiu vi estas? helpo — malbezona.
Ne sufiĉas atendi, gastinviton fari,
Oni devas domanojn kolekti, prepari
Tablojn, kaj antaŭ festo purigi en domoj,
Mi ripetas: balau kaj purigu, homoj!»
вернуться
[19]
Kovno, urbo komerca en Litvo, ĉe riveroj Vilja kaj Njemen. Ĉi tie en j.1819 la 21-jara Mickiewicz estis instruisto gimnazia.
вернуться
[20]
Częstochowa apartenis tiam (1811) al Varsovia duklando (komparu noton [43] en Lib. I). Pro la rusa-franca milito la litvanoj esperis, ke Napoleono kiel venkanto reunuigos Litvon kun Polujo kaj restarigos la polan regnon en la antaŭaj limoj.
вернуться
[24]
Por dokumenti sian sidonecon al la nova religio la konvertitoj kutimis meti krucon en la familian blazonon.
вернуться
[27]
Gdańsk, germane Danzig, urbo apud Vistulo, ĉe Balta Maro, ekokupita de prusoj post la dua dispartigo de Polujo en j.1793. En j.1807 la urbo kapitulaciis al franca marŝalo Lefebvre.
вернуться
[28]
вернуться
[29]
En batalo ĉe Austrlitz (ĉeĥe Slavkov) en j.1805, en kiu Napoleono venkis aliancan armeon aŭstro-rusan sub komando de Kutuzov, ĉeestis persone la imperiestroj Franco II kaj Aleksandro I kun sia frato Grand-duko Konstanteno.