La tradukon mi faris kun granda pietismo por la pola originalo kaj la lingvo Esperanto, penante eble plej fidele transdoni la enhavon kaj ĝian formon. Kvankam esperantaj vortoj estas ĝenerale pli longaj ol polaj, la fleksebleco kaj elasteco de Esperanto permesis al mi koncizigi la lingvon kaj konservi la formon de la originalo preskaŭ sen pliigo de versoj; nur en kelkaj lokoj oni trovos verson aldonitan, kiu tiakaŭze ne estas nombrita en la dekversa kalkulado.
En lingvo Esperanto, kiu havas konstantan akcenton, verso ĉiam egalritma, en la granda eposa verko kiel «Sinjoro Tadeo» estus unutona kaj ĝi ne transdonus la muzikon de la originalo. La skemon de la uzata verso dektrisilaba kun konstanta akcento sur la sesa kaj dekdua silabo, mi donis jam en «El Parnaso». La leganto baldaŭ alkutimiĝos kaj sentos kiel moviĝeme la ritmo sekvas la penson kaj kiel bele ĝi ilustras la enhavon. Ekzemple, kiam en libro XII, v. 855 la suno kun osceda hiatuso
la ritmo kvazaŭ «balancante, kantante ĝin lulas al dormo»; sed jen formiĝis legionoj (Libro XII, v. 720)
Dum la traduko mi ofte devis admiri, kiel sonopentraj estas la vortoj de Esperanto. Tute fidela, preskaŭ laŭvorta traduko permesis konservi ankaŭ la poezian onomatopeon de la originalo, kiel la atenta leganto rimarkos tion en la Koncerto de Jankjel, en la Tempesto, en la Ĉaso ktp.
Mi intencas doni la verkon kun portreto de la poeto kaj kun ilustraĵoj de Andriolli. La nuna tempo, kiu multoble pligrandigis ĉe ni la eldonkostojn, tion jam ne permesis. Eble iam mi prosperos aperigi apartan albumon.
Al la Esperantista Rondeto, kiu dum la malfacila milita tempo per sia helpo ebligis la eldonon de l’ verko, mi esprimas mian plej koran dankon.
Libro I. — Mastrumado
Reveno de l’ sinjorido • Unua renkonto en ĉambreto, dua ĉe la tablo • De l’ Juĝisto grava instruo pri ĝentileco • De l’ Ĉambelano politikaj rimarkoj pri modoj • Komenco de disputo pri Stumpulo kaj Falko • Plendoj de Vojski • La lasta Vokisto de l’ tribunalo • Ekrigardo je la tiama politika stato en Litvo kaj Eŭropo
[1]
La sendependa Polujo konsistis el du ĉefaj partoj: Pola Krono kaj Litvo. La pola poeto estis naskita «litvano», kion oni ne konfuzu kun «litovo», ano de litova gento en parto de Litvo.
[2]
En tuta Polujo estas konata la mirakla bildo de la Sankta Virgulino, troviĝanta en la monaĥejo sur la Hela Monto (Jasna Góra) en Ĉenstoĥova (Częstochowa) en Litvo troviĝas la famaj miraklobildoj de la Dipatrino en la preĝejeto super la «Ostra Brama» (Pinta Pordego) en la ĉefurbo Vilno kaj en la antikva kastelo de Novogrodek.
[3]
Sian epopeon verkis Mickiewicz kiel politika elmigrinto en Parizo. La poeto mortis en eksterlando, neniam revidinte sian amatan hejmon.
[4]
Kościuszko Tadeusz, nask. en j.1746 en Litvo, mort. en j.1817 en Svisujo; pola generalo kaj ĉefa armestro dum la nacia leviĝo en j.1794.
[5]
Rejtan Tadeusz, unu el la plej noblaj viroj kaj patriotoj polaj. Post la unua dispartigo de Polujo (1773) li finis vivon per memmortigo en malespero kaj melankolio (1780)
[7]
Kat[on]o el Utika, roma brava kaj virta civitano; ne volante postvivi la pereon de la roma respubliko, li mem mortigis sin en Utika en j.46 a. K.
[8]
[9]
Dombrovski-mazurko, kanto de la polaj legionoj, batalintaj sub la generalo Dąbrowski, por Napoleono en Italujo (1797), la fama «Ankoraŭ Polujo ne pereis»; jen ĝia unua strofo: