— Чытаеш, Даніла? — пачуўся над хлопцам голас старога. Дзед падышоў неяк неўзаметку, нібы падкраўся.
— А што ты чытаеш?
— Так сабе, польская кніга адна.
Стары паківаў галавою:
— Яшчэ ты, брат, не нацешыўся з панскай ласкі? Пакінь!
— Гэта, дзеду, не панская. Гэта ўсё пра такіх, як мы, пра тых, што бедныя, што працуюць… Хочаце, я і вам пачытаю?
Дзед усміхнуўся хітравата:
— Няхай ужо лепей па снеданні. А то нешта пад лыжачкай смокча…
— Вы не бойцеся, — я так буду чытаць, што вы ўсё зразумееце. Добра?
I так хочацца хлопцу, каб і стары даведаўся пра тых, што ў кнізе, пра сапраўдных людзей з той Польшчы, што там вунь — далёка на захадзе! I пра такіх, як пані Мар’я… Не, пра яе, пра гэты надпіс на кнізе ён не скажа і дзеду. Нікому не сказаў і нікому не скажа…
— Дык што, дзеду, пачытаем?
— Хіба, можа, пасля. Нешта мне, брат, зноў захацелася душу сваю пагладзіць.
Стары палез рукой за пазуху.
— Тады, дзеду, іграйце адразу вясёлае! Добра?
Дзед Мікіта, трымаючы перад тварам сваю «пісклю», усміхнуўся, — ужо без хітрасці, а неяк крыва.
— З песні, Даніла, слова не выкінеш, — сказаў ён, — а плачучы — рота ніхто не паправіць.
Над лугам загаласіла — той самай жніўнаю песняй — жалейка. Сіратлівая, сумная песня!..
1942–1956