Тады я перапалохалася да па╝смерц╕. Па ╝с╕х прыкметах атрымл╕валася, што я ╕ ёсць вар'ятка. Я чую ╕ адчуваю Пачвару, якую не чуе больш н╕хто на свеце. Значыць, мяне ╕залююць ╕ зачыняць у Вар'ятн╕, каб я не нараб╕ла шкоды грамадству. А каб гэтага не здарылася, я мушу паводз╕ць сябе добра, вельм╕ добра, ╕ гало╝нае -- н╕кому не расказваць пра Пачвару. Асабл╕ва маме. Кал╕ яна даведаецца, што я вар'ятка, яна адмов╕цца ад мяне ╕ здасць у Спец╕нтэрнат, як п╕ць даць.
Пра Г╕дота╝ я таксама вырашыла н╕кому не расказваць. Г╕доты жыл╕ на Чортавым мосце - сл╕згал╕ ╝верх-ун╕з па каменных апорах, качал╕ся ╝ пыле на праезджай частцы ╕ в╕сл╕ гронкам╕ на метал╕чнай агароджы. Выглядал╕ яны, як вел╕зарныя шыпастыя вусен╕ або тысячаножк╕ з гнутк╕м╕, учэп╕стым╕ шчупальцам╕. Г╕доты палявал╕ на людзей. Пра╝да, мяне яны не чапал╕, ╕ ледзь угледзе╝шы нас з мамай на мосце, адразу ж к╕дал╕ся прэч, разбягаючыся ва ╝се бак╕, як напалоханыя прусак╕. Ведал╕ напэ╝на, што я не зус╕м чалавек, а дачка Змея, ╕ мяне нельга чапаць.
Адна такая Г╕дота прычап╕лася да цёц╕ Тон╕. Здарылася гэта яшчэ да нараджэння Ц╕мк╕, кал╕ яна ╕шла, цяжарная, па мосце. Я тады ╝жо нарадз╕лася, ╕ мама прыехала разам са мной з вял╕кага горада, дзе яна тры гады пражыла са Змеем. Змей, як╕ апроч ╕ншага бы╝ яшчэ ╕ найрэдк╕м жм╕ндам, выгна╝ маму са свайго Змя╕нага царства без капейк╕ грошай, ╕ яна, пакры╝джаная на ╝весь свет, сядзела дома, зачын╕╝шыся ╝ сваёй панельнай аднушцы, ╕ н╕ з к╕м не разма╝ляла, нават з цёцяй Тоняй. ╤ цёця Тоня вырашыла наведацца да мамы ╝ госц╕ без запрашэння, каб яе маральна падтрымаць ╕ выцягнуць з дэпрэс╕╕. Аднак да нас у Блок╕ яна так ╕ не дайшла, бо на мосце ёй раптам зраб╕лася блага, яна страц╕ла прытомнасць, ╕ яе забрала "хуткая". Пасля гэтага жыццё яе пайшло на╝скасяк, дз╕ця яе нарадз╕лася за╝часна ╕, як тут казал╕, 'нежывым', а муж яе Я╝ген пача╝ п╕ць па-чорнаму, а потым прапа╝. Тутэйшыя казал╕, што ён збег, бо спалоха╝ся. Дзесьц╕ пад В╕цебскам, казал╕ людз╕, жыла яго родная сястра, ╕ сын яе, пляменн╕к Я╝гена, бы╝ невылечна хворы -- у свае пятнаццаць гадо╝ ме╝ розум нема╝ляц╕, не падыма╝ся з ложка, не разма╝ля╝, адно стагна╝ ды енчы╝, ╕ яго цела несупынна скручвал╕ сутарг╕. Я╝ген н╕быта напужа╝ся, што сын ягоны Ц╕мка будзе гэтк╕м жа, як пляменн╕к, таму ╕ ╝цёк.
Збеглага Я╝гена цёця Тоня звала 'Поскудзем', што гучала амаль гэтак жа ём╕ста ╕ з'едл╕ва, як 'Змей'. Ц╕мка н╕як яго не называ╝, ён увогуле бы╝ стрыманы ╝ меркаваннях. ╤ тольк╕ аднойчы, кал╕ мы ╝жо был╕ дарослым╕ ╕ хадз╕л╕ ╝ школу, Ц╕мка сказа╝ пра свайго бацьку, што той бы╝ 'здрадн╕кам ╕ баязл╕╝цам, а ад гэтк╕х 'кадра╝' сыходз╕ць найбольшая небяспека ╕ на вайне, ╕ ╝ м╕рны час'. Зрэшты, гэта был╕ не ягоныя словы, тут ён цытава╝ нябожчыка дзядзю Валерыя, як╕ нават пасля смерц╕ застава╝ся для Ц╕мк╕ неаспрэчным а╝тарытэтам...
Часам мне здавалася, што цёця Тоня ведае пра Г╕доту, хоць ╕ не бачыць яе. Яна нават дала ёй ╕мя -- Журба-Дзядо╝н╕к. Прычап╕лася да мяне Журба-Дзядо╝н╕к, казала, жартуючы, цёця Тоня, прыляцела ╝ воблаке пылу, учап╕лася, пусц╕ла карэнне, прарасла ╝ самым сэрцы, усю сярэдз╕ну павуц╕ннем апляла.
-- Гэтак вось, дзетк╕. Прычап╕лася, села аж на галаву ╕ ╝жо не адстане. Такая яна, Журба-Дзядо╝н╕к, -- гаварыла цёця Тоня, паказваючы рукам╕, якая вял╕кая, вял╕кая тая Журба, як╕ калючы Дзядо╝н╕к. -- Але н╕чога, мы ёй не дадз╕мся! Пра╝да, Ц╕мафейка?
Ц╕мка з вельм╕ сур'ёзным выглядам к╕ва╝ галавой ╕ гавары╝: "Пра╝да!", ╕ тады цёця Тоня, смеючыся, сц╕скала яго ╝ абдымках, я бянтэжылася ╕ ма╝чала, а мама, наз╕раючы за гэтай сцэнай, пац╕скала плячыма ╕ гаварыла: "Ай, Тонька, нешта абы што..."
А я пачувалася н╕якавата, бо ведала, што гэта зус╕м не "абы што", ╕ цёця Тоня не жартуе. Г╕дота, Журба-Дзядо╝н╕к, сапра╝ды ╕снавала, ╕ кал╕ трошк╕ напружыць зрок, яе можна было разгледзець - яна ляжала абручом на галаве цёц╕ Тон╕, н╕бы вянок з цёрну, як на абразах у нашай царкве. Ён бы╝ жывы, гэты калючы вянок-тысячаножка, ён варушы╝ся, пульсава╝ ╕ раздз╕мала╝ся, спакваля высмоктваючы жыццё са сваёй ахвяры.
Мне гэта не падабалася. Аднойчы я нават паспрабавала зняць Г╕доту з цёц╕ Тон╕ - я ╝жо ведала, што Г╕доты мяне баяцца. Вылучы╝шы момант, кал╕ цёця Тоня была захоплена гутаркай з мамай, я падышла да яе не╝заметку, ухап╕лася аберуч за Журбу-Дзядо╝н╕к ╕ пацягнула. Яна была халодная ╕ сл╕зкая навобмацак. Пад ма╕м╕ рукам╕ Г╕дота пачала выг╕нацца ╕ курчыцца, н╕бы вужака, мне нават здалося, што я чую злоснае сыканне, ╕ незл╕чоныя шыпы-джалы балюча ╝п╕л╕ся мне ╝ далон╕. Цёця Тоня засмяялася, кажучы: 'Таечка, ты што? Не трэба выдз╕раць у цёц╕ Тоньк╕ валасы!', а мама пачала на мяне сварыцца. Тады я пусц╕ла Журбу-Дзядо╝н╕к ╕ адышлася. Я бачыла, як яна зно╝ шчыльна стул╕лася вакол цёц╕ Тон╕. Яе бураватае, пакручастае цельца ╕льсн╕лася, а незл╕чоныя шчупальцы дрыжэл╕ ╕ торгал╕ся, ╕ мне здавалася, што яна зласл╕ва смяецца.
Гэта была мая першая сур'ёзная параза. Г╕дота перамагла. Я н╕чога не магла з ёй зраб╕ць. Журбу-Дзядо╝н╕к, гэты вянок праклёну, адчап╕ць ад чалавека было немагчыма. Прынамс╕, я не здолела.
_______________
* Валерый Славук.
4. Сястра-Цемра
У дзяц╕нстве я знайшла сабе сябро╝ку. Што яна такое ╕ адкуль узялася, я не ведала. Зрэшты, я ╕ не спрабавала зразумець яе прыроду, проста прымаючы яе як дадзенае. Тады я мног╕я рэчы прымала як данасць ╕ не бачыла н╕чога супярэчл╕вага ╝ тым, што побач са мной знаходз╕цца цёмная, разбуральная ╕снасць. Я яе пакл╕кала, яна ╕ прыйшла, што тут такога? Яна была маёй таямн╕цай. Аб яе ╕снаванн╕ не веда╝ н╕хто, апроч мяне. ╤ Ц╕мк╕. Яму я расказала.
У тыя гады мая мац╕ працавала тавараведам на гандлёва-закупачнай базе. Нярэдка яна мус╕ла сыходз╕ць на працу позна ╝вечары ц╕ нават уночы -- ладз╕ць экспертызу новапрыбылых тавара╝, як╕я потым размярко╝вал╕ па гандлёвых кропках. Кругласутачных груп у нашым дз╕цячым садку не мелася, ╕ мама змушана была пак╕даць мяне адну ╝ зачыненай кватэры. Яна проста саджала мяне перад уключаным тэлев╕зарам, став╕ла на стол загадзя прыгатаваную вячэру ╕ на ╝сяк╕ выпадак хавала запалк╕. ╤ сыходз╕ла.
У пустой кватэры было самотна ╕ нудна, а часам страшна да дрыжыка╝. Звычайна я засынала перад тэлеэкранам, але здаралася, што сон не йшо╝, ╕ тады прыходз╕╝ Жах. На сцяне пакоя, абклеенай жо╝тым╕ шпалерам╕, в╕се╝ стары савецк╕ гадз╕нн╕к з круглым цыферблатам, на як╕м был╕ намаляваныя чырвоная зорка ╕ крэйсер А╝рора. Гадз╕нн╕к ц╕ка╝, намотваючы на шасцярэньк╕ хв╕л╕ны ╕ гадз╕ны, што цягнул╕ся марудна, як перавараная патака. Потым па тэлев╕зары канчал╕ся ╝се перадачы, у кватэры ╝сталё╝валася маг╕льная ц╕шыня, а звонку на шыбы навальвалася глухое, апраметнае чарноцце, цяжкае, як воды ак╕яну. А мама ╝сё не вярталася. ╤ тады да мяне падкрадва╝ся Жах ╕ ╝чапля╝ся ╝ мяне хваткай бультэр'ера. Уя╝ленне пачынала вымалё╝ваць жудасныя вобразы. Мне мро╕лася, што мама ╝жо н╕кол╕ не вернецца дадому, што наза╝тра яе знойдуць мёртвай, жорстка заб╕тай у як╕м-небудзь яры ц╕ на пустцы -- альбо не знойдуць увогуле... ╤ тады я заплюшчвала вочы ╕ пачынала мал╕цца. Не, не да Бога. Бог - Ён так╕ вял╕зны, старажытны, грозны... Якая Яму справа да мяне, перапалоханай чалавечай казурк╕? Я мал╕лася да Цемры. Да той Цемры, што заз╕рала ╝ вокны, лунала па-над мястэчкам, кралася ╝здо╝ж прыц╕хлых вул╕ц, гуляла на плошчах, ╝ ярах ╕ на пустках. Я ведала, што гэтая Цемра жывая, ╕ з ёю можна дамов╕цца.