Аляксандр Капусцін
СКАЖУ ПРАЎДУ
I
Гарачае, помслівае пачуццё хлынула, апаліла агнём. Андрэй размахнуўся. На момант рука яго затрымалася, быццам ён раздумваў, ударыць ці не. Ударыў. Скрывіўся, як ад зубнога болю, сказаў са злосцю і адчаем:
— Давяла, нягодніца.
…Было апоўдні. Андрэй, шпарка прапыліўшы па шырокай пясчанай вуліцы, прыехаў дадому абедаць. Паставіў машыну ў цяньку каля хаты, гучна ляпнуў дзверцамі кабіны — «Я прымчаўся…» Пабарабаніў пальцамі ў шыбу акна, гукнуў жонцы, каб вынесла вады. Ад сенцаў борзда затупацелі крокі. Ён шырока сіганўў, пераняў Надзю каля веснічак. Узяў у яе вядро, вярнуўся да машыны. Рыўком, як злуючыся чаго, падняў капот. Сарваў з галавы кепку, паклаў на бліскучую накрыўку радыятара, каб не апекчы руку, павярнуў накрыўку. 3-пад яе вырвалася пара.
— Во засіпела, як ты, жонка. — Пачаў наліваць у радыятар ваду. — Бач, машыне таксама папіць трэба, папрацавала. Пі, любая, — гаварыў ён весела, жартаўліва, а на твары застыла суровасць.
Надзя змоўчала. Угнула галаву, падавала выгляд, бытта не пачула.
Пайшлі на двор. Андрэй, рэзка плюхаючы прыгаршчамі ваду, памыўся пад рукамыйнікам, з хмурнай усмешкай, якая крывіла пухнатыя губы, падміргнуў жонцы:
— Парадак, але пакуль што няпоўны.
— А што трэба, каб ён папаўнеў? — стрымана спытала жанчына.
— Пытае… Сама здагадайся.
Надзя паціснула плячамі: не здагадваюся. Яна разумела, куды закідваў вуду муж, павярнула на жарт:
— Можа, іншым разам калі раскумекаю, а сёння, мусіць, не. Сёння я някемлівая.
Сеўшы за стол, Андрэй неахвотна ўзнў лыжку, зачэрпнуў смажаную бульбу.
— Дык не здагадалася яшчэ? — Марудна пажаваў страву. — Ну, так і быць, падкажу. Жыватоўкі б якой для апетыту. Бульба нейкая даўкая.
— Андрэйка… — Надзя паглядзела яму ў вочы, дакорліва паківала галавой. — Такая спякота на дварэ!.. Адразу разморыць…
— Хіба многа прашу? Чарку, для апетыту.
Яна пачула ў яго голасе ўпартасць, якая заўсёды перашкаджала іх згодзе, але не траціла надзеі пераканаць яго і сказала ўмольна:
— Ды і за рулём жа ты… Навошта яна табе?
Андрэй устаў, выцер ручніком рот, узяў з вешалкі кепку. Надзя падышла да яго блізка-блізка:
— Перастань выпіваць, Андрэйка, прашу цябе, заклінаю.
— Што ты хочаш ад мяне, што? — Андрэй ледзь стрымліваў сябе, каб не закрычаць. — Хіба я заработак прапіваю? Калі і прагрэю нутро — дык жа з левых паваротаў.
— Прывык ты піць. I павароты… Яны да дабра не давядуць.
Адступіўшы ад яе на крок, ён выпрастаў спіну, зыбнуўся на насках.
— А гэта, чуй, не твой клопат, — агрызнуўся злосна.
Твар Надзін журботна пацямнеў, на шчоках пад вачамі злёгку выступілі зямліста-шэрыя плямы.
— Чаму не мой? Хіба я не жонка табе?
— Жонка мужу не ўказчык. Андрэй Сенажэнскі не прывычны, каб ім хто камандаваў. Зразумела? Дык от запамятай. — Ён трасянуў галавой, і з цёмных вачэй быццам пасыпаліся дробныя гарачыя іскрынкі.
Надзі стала цяжка гаварыць. Яна памаўчала, часта дыхаючы, потым ціха, але як мага цвёрда запярэчыла:
— Там дзе трэба — і жонка ўказчык. Хіба яна вораг мужу?
Андрэй дастаў цыгарэту, прыкурыў. Выпусціў праз нос доўгі струмень дыму і адразу зноў зацягнуўся.
— Ну, чаго змоўкла — язык заклініла? Гавары, выкладвай сваю праграму, я паслухаю.
— Скажу, Андрэйка, маўчаць не буду. Хопіць, намаўчалася.
— Ціка-ава! — Шырокія чорныя бровы папаўзлі ўгору. — Зажралася, на ўсім гатовым седзячы? На мазгі мне капала, а сама тым часам зубы вастрыла? Дык што ты зробіш? Цікава?..
— Не адумаешся — добрым людзям паскарджуся.
Андрэй пасля гэтага доўга маўчаў. Сціснуў пальцамі падбародак, зноў зыбнуўся на насках.
— Добрым людзям, значыцца… Ці не таму хлюсту?.. Та-ак, мне казалі — прыехаў ён, у міліцыі служыць. — Раптам зрэнкі яго расшырыліся, у іх успыхнулі агеньчыкі. — Дык што, зноў знюхаліся? Я ж вас — у барані рог!..
Надзя сутаргава зяўнула ротам, захлынулася крыўдай.
— А той… — Яна аж сцялася ўся, не памятала сябе. — Той… зразумеў бы мяне.— Сказала і спалохана, зняможана села на крэсла, каля якога стаяла.
Андрэй размахнуўся…
Яна не войкнула, не заплакала. Прыціснула далоні да шчок, пазірала на мужа шырока расплюшчанымі вачамі. Стрымліваць плач не хапала сілы, але ў вачах не знайшлося слёз. Вочы былі сухія і гарачыя.
Андрэй падышоў да калыскі, у якой забаўляўся бразготкай Сяргейка. Стаў, схіліў набок галаву і скамянеў. Хлапчук усміхнуўся бяззубым ротам, даверліва працягнуў бацьку ручаняты. Нешта скаланулася ў Андрэя ў душы, быццам трэснула, зламалася там нешта задубелае. Ён пакратаў прамазучаным пальцам мяккія дзіцячыя шчокі, сумна ўсміхнуўся малому: