— Дзіўна, як пачаў ён свой адказ на ўроку. Аж клас рассмяшыў.
Вольга Міхайлаўна ўсміхнулася, і з вачэй у яе пырснулі танюсенькія светлыя праменьчыкі.
— Выконвае строгі наказ. Дзед яго, Кірыла Восіпавіч, — бухгалтар у калгасе. Дык ён загадаў унуку, каб той кожны раз, калі будзе адказваць па арыфметыцы ўрок, пачынаў свой адказ такім вось уступам. — Яна, разважаючы, казаць далей ці не, змоўкла, пазірала на Дзмітрыя, злёгку выпнуўшы пухлаватыя губы. Памаўчала і, ружавеючы ў шчоках, працягвала з насцярожанай — як жа ты паставішся да гэтага? — павагай у голасе: — Кірыла Восіпавіч пакланяецца арыфметыцы, як калісьці старажытныя пакланяліся агню, і хоча, каб унук быў яму аднадумцам. А Грыша вельмі любіць дзеда… Дык паклікаць яго? — На грудзях у Вольгі Міхайлаўны лёгенька падымалася белая блузка.
— Ага, калі ласка, калі ласка. — Дзмітрый ужо вызваліўся ад той мімалётнай нязгоды, за якой, чуў, хавалася нешта глыбока таемнае, інтымнае, і сказаў таропка, як бы гэтай таропкасцю скасоўваючы тое ўшчэнт: — Гаворка наша, я думаю, не зацягнецца.
Настаўніца, зграбная, тонкая ў стане, дробна тупаючы абцасікамі белых туфляў, шпарка выйшла з пакоя. Пакуль яна хадзіла па хлапчука, Дзмітрый безуважліва гартаў старонкі сшытка з няроўнымі, пахіленымі то ў адзін, то ў другі бок слупкамі лічбаў, з лёгкай іроніяй думаў: «Дык вось, аказваецца, якая яна — арыфметыка».
Вольга Міхайлаўна спачатку прапусціла ў дзверы вучня, потым зайшла сама. Жыва, падахвотліва, акурат як гаварыла на ўроку, сказала:
— Дзмітрый Канстанцінавіч хоча, Грыша, пазнаёміцца з табою і нешта ў цябе папытаць. Ты ўсё правільна раскажаш, так жа? Як было?
— Ага, раскажу. — Грыша жвава зірнуў на незнаёмага дзядзьку, ахвотна кіўнуў галавою. Як тады, на ўроку, пачаў уладкоўваць свае рукі, спачатку сашчапіў іх, потым апусціў.
«Якія ў яго ўважлівыя вочы!» — падумаў Дзмітрый і адвёў позірк, каб не бянтэжыць хлапчука пільнай прыглядкай. Трэба было пачынаць допыт. Як яго лепш правесці?.. Ён пакратаў пальцамі сінюю, з чарнільнай кляксай на ражку вокладку сшытка — слухаў, як яна суха шамацела. Са сваіх назіранняў за Грышам Дзмітрый прыйшоў да высновы: хлапчук — як усе астатнія, нічым асаблівым не вызначаецца. Ніякага, значыць, асаблівага падыходў да яго шукаць не трэба. Размаўляй спакойна і даверліва, без залішняй перасцярогі — каб незнарок не навесці на памылковую думку, не ўзбудзіць фантазію, уласцівую ўражлівым дзецям.
Ён ціхенька ляпнуў далонню па сшытку, як бы замацоўваючы сваё рашэнне:
— Мне стала вядома, быццам ты, Грыша, чуў, як нейкі дзядзька хваліўся, што п’е за грошы Камароўскага. Што ты пра гэта можаш сказаць?
Хлапчук зноў кіўнуў галавой, цяпер, здавалася яшчэ ахвотней:
— Ага, чуў.
— Што іменна?
— Дзядзька Сенажэнскі крычаў: «Цяпер пап’ю гарэліцы за грошы, што ў жмінды таго, у… у дзядзькі Камароўскага, вырваў».
— Ты на свае вушы чуў гэта?
— Ага, на свае.
— Так ён і сказаў: «У дзядзькі Камароўскага»?
Грыша схіліў набок галаву, задумаўся. Цярнуў шчакою па плячы, як аддзіраў штосьці прыліплае да яе:
— Так і сказаў: «У… Камароўскага».
— Пачакай, Грыша, толькі што ты гаварыў крыху інакш.
Хлапчук, паварушыўшыся на крэсле, нібы яму было няёмка сядзець, смыкнуў абсіверанымі губамі:
— Дык ён жа — дзядзька Камароўскі…
Вольга Міхайлаўна ўзяла на стале задачнік, разгарнула, але так і трымала, не зазіраючы ў яго. Насцярожана пераводзіла вочы то на Грышу, то на Дзмітрыя.
— Зразуме-ела. — Дзмітрый лёгенька кіўнуў галавою, падахвочваючы хлапчука. — Раскажы, калі ласка, дзе гэта было, калі было?
— Пазаўчора пад вечар. Каля магазіна. Мама паслала мяне, каб солі купіў. Я прыбег, а ён трымаецца за бярозу, гаворыць абы-што, потым і крыкнуў. Дык я, як солі купіў, дзядзьку Камароўскаму расказаў.
— Табе параіў хто, каб ты гэта зрабіў, ці сам?
— Ніхто не параіў, сам я.
I паводзіны Грышы, натуральныя і бясхітрасныя, і гаворка, як яна выкіроўвалася, задавальнялі Бутоўкіна. Ва ўсім стаўленні хлапчука да допыту, у яго адказах, простых і стрыманых, адчувалася дзіцячая непасрэднасць, якая давала падставу верыць, што ён не хлусіць і нічога не ўтойвае. Гэтая перакананасць, падобна было, ужо цалкам авалодала Дзмітрыем. Ён адзначыў сабе, што больш тут няма чаго таўчы ваду ў ступе, што сказана ўсё ясна і трэба заканчваць допыт. Колькі часу памаўчаў, шукаючы ў думках, ці не ўпусціў з-пад увагі чаго-небудзь важнага, і ўжо больш для пэўнасці, што не падвёў яго слых, чым з сумненнем, якое ішло ад прафесіянальнай пільнасці, перапытаў: