— У вашых словах мне ўвесь час чулася недавер’е да інтуіцыі і эмоцый. Прабачце, таварыш падпалкоўнік, алк ж вы не ўлічваеце, што сучасны чалавек — асоба высокага інтэлекту, а эмоцыі, інтуіцыя і інтэлект, як правіла, жывуць побач.
Калматыя прасіўленыя бровы Сямёна Сяргеевіча леглі на залацістыя абадкі акуляраў. Ён паглядзеў так, як глядзіць чалавек, калі імкнецца ўгадаць: ці гэта я ўжо бачыў яго дзе, ці не?
— Пачакай, лейтэнант, нешта падобнае я чуў. Праўда, з другой оперы. Кампазіцыя эмацыянальнага розуму ў электроннай музыцы…
Дзмітрый здзіўлена зірнуў на Сямёна Сяргеевіча. Яму адраэу прыгадалася тое, што меў на ўвазе падпалкоўнік.
Аднойчы ён быў на канцэрце папулярнага сярод моладзі кампазітара і спевака. Вядучы аб’явіў, што кампазітар, які раней ствараў вясёлыя лірычныя песні, апошнім часам паглыбіўся ў свой унутраны свет і захапіўся кампазіцыямі эмацыянальнага розуму. Зайграў аркестр. Электронныя скрынкі заскуголілі, завылі, загалосілі. Зычна і пранізліва… Але адкуль ведае пра гэта пддпалкоўнік Баршчоўскі? Ці, можа, ён быў тады ў Мінску, быў на канцэрце?.. Аркестр іграў адну кампазіцыю, другую, трэцюю… Усе яны былі на адзін лад, падобныя адна на адну. Людзі заварушыліся, пачалі пакідаць залу. Можа, і падпалкоўнік пакінуў?.. А ён даседзеў да канца…
— Чаго маўчыш, лейтэнант? — перапыніў яго ўспамін Сямён Сяргеевіч.
— Думаю, пры чым тут нейкая музыка?
— Пры тым, што ў той «нейкай» няма, як кажуць, добрага суседства розуму і пачуцця, там інтэлект цалкам заменены эмоцыямі. Людзі ўцякалі з канцэрта. Не ад суму — ад нервовага перанапружання. Ну, а калі ў нашай справе?.. Словам, эмоцыі свае, інтуіцыю мы павінны строга суадносіць з фактамі, не дапускаць, каб гэтыя нашы, калі можна так сказаць, суб’ектыўныя субстанцыі заглушалі разумную, асэнсаваную асцярогу, бралі над ёю верх.
Ці то падпалкоўнікавы развагі нарэшце памелі вагу, дайшлі да разумення Дзмітрыя, ці то ён не паспеў сабрацца з довадамі супроць іх, але перастаў пярэчыць. Задумана схіліў набок галаву, крануўся пальцамі падбародка ды так і знерухомеў. На міг у галаве ў яго пранеслася: «Эмоцыі, інтуіцыя, суб’ектыўныя субстанцыі — як дацэнт Пераходаў-Громаў…» Ён сам не зразумеў — пакпіў з падпалкоўніка ці выказаў захапленне ім? У пакоі было горача, сонца якраз свяціла ў акно. Дзмітрый дастаў з кішэні беласнежную насоўку, выцер спацелы лоб. Паклаў насоўку назад у кішэню, спытаў:
— А каму належыць вызначыць: асцярога тая сапраўды разумная ці не? Таму, хто асцерагаецца? Дык тут жа, калі разабрацца, галоўная роля належыць таму самаму суб’ектыўнаму.
Сямён Сяргеевіч таксама колькі часу маўчаў, яўна ўзважваў пачутае.
— Так, суб’ектыўнаму. Але тут рашаючае значэнне надаецца асэнсаванню фактаў, дык значыць — усе ж інтэлекту, а не інтуіцыі і эмоцыям. — Ён бадзёра ўсміхнуўся, быццам яму адразу стала весела. — У сваіх асабістых узаемаадносінах з людзьмі кожны чалавек, безумоўна, можа кіравацца чым хоча — розумам, пачуццямі. Аднак у рабоце… Словам, Дзмітрын Канстанцінавіч, — ён раптам пераншоў на «вы» і загаварыў запаволена, з прыціскам, — прашу вас, каб пры расследаванні інтуіцыя і эмоцыі ў вас былі толькі добрай падмогай для адшуквання доказаў, а не грунтам, на якім бы будаваўся ыывад, вінаваты чалавек ці не. — Дзеўбануў паўсагнутым пальцам у падлакотнік канапы, нібы паставіў кропку.
Дзмітрый ужо гатовы быў пашкадаваць, што неабдумана заўпарціўся, «закусіў цуглі», нібыта не столькі адстойваў свае перакананні, колькі надражаўся з начальніка. Але калі ён пачуў, што дакарае сябе, фанабэрыста падумаў: «Ну-ну, пажывём - пабачым».
… Дзмітрый глядзеў на раку. Луг дыміўся выпарэннямі. Там працяжна, сумна заржаў конь. Ён ледзь бачыўся ў белым куродыме. На лоб Дзмітрыю ўпала халодная капля, цела скаланула дрыготка. Ён ускінуў вочы. На кончыках мокрага блішчастага лісця віселі кропелькі дажджавой вады. Вось яшчэ адна сарвалася, упала яму на шчаку. Пацягнуўся пальцамі да галінкі, але не крануў яе, момант патрымаў узнятую над галавой руку, як бы да чагосьці прыслухоўваўся, і павольна апусціў. У галаве зноў, як тады, пасля спрэчкі, мільганула: «Пабачым».
На яго, хацеў ці не хацеў ён таго — мусіць, усё ж хацеў, каб заглушыць прыкрую няёмкасць, накліканую ўспамінам, раптам напала нейкая ліхаманкавая блазлівасць. Ён падскочыў, ударыў рукою па галінцы. Падставіў твар пад халодныя кроплі, ціха засмяяўся. Потым памаўчаў колькі секунд і прадэкламаваў уголас:
Мы ўсе ў маланках і біятоках,
У навальнічных успышках мы.
Яны, нябачныя нашаму воку,
Снуюць няспынна меж людзьмі.
3 мінуту яшчэ пастаяў, удумваючыся ў словы верша, і ходка пакрочыў дахаты.