— Дзе гуляеш, сын? — строга сказаў баярын. Гвай зняў з галавы шапку, нізка пакланіўся бацьку.
— У Полацк ездзіў. У кастарэза Ільі быў, як ты мне, бацюхна, загадаў. Рэжа Ілья з вялікага зуба, што знайшоў у сухім балоце пад Палатою, аклад для нашага святога пергамену. Да Пакроваў абяцаў зрабіць.
— I колькі ж хоча Ілья за сваю разьбу? — прыжмурыў цёмныя вочы баярын.
— Шэсць грыўняў.
— Шэсць грыўняў? За такое срэбра я магу купіць дванаццаць свіней або дзве кабылы. Трыста аўчын магу купіць.
— Святы пергамен не прыкрые ў сцюжу, як аўчына, але ён дасць вечнае святло, — раптам умяшаўся ў іхнюю гаворку Раман, які стаяў поруч з Гваем.
— Хто гэта? — ва ўпор глянуўшы на госця, спытаўся ў сына баярын.
— Раман. Старшы дружыннік князя Усяслава, муж нарачыты і харобры, — паспешліва адказаў Гвай. Яму так хацелася, каб бацька ўпадабаў Рамана.
— Прашу адкаштаваць наш хлеб-соль, дарагі госць, — злёгку пакланіўшыся, роўным голасам прамовіў баярын Аляксей. Раман пакланіўся ў адказ.
У гэты час з верхняй зацемненай галерэі сядзібы данеслася звонкая дзявочая песня.
— Кацярына! Кацера! — закрычаў Гвай. — Пад кляніну я прыкаціўся! Дадому прыкаціўся! I, захліпваючыся ад радасці, заспяваў у адказ:
Неўзабаве Кацера выбегла надвор, кінулася на шыю брату. Столькі сястрынскай любові і пяшчоты жыло ў ёй, што ўсе заўсміхаліся, а стары халоп Сцяпан сухім кулачком раздавіў на шчацэ слязу. I гэта была не пачцівая рабская сляза, бо, вядома ж, што верны раб плача, калі плача ягоны ўладар, а сляза сапраўднага замілавання.
Паміж пацалункаў і шчаслівых слёз, паміж вохаў і ўзаемных роспытаў заставаўся спакойным толькі адзін Раман. Ён уважліва і неяк строга пазіраў на Кацеру збоку. «Прыгожая крывічанка, — думаў ён. — Прырода не пашкадавала для яе свайго хараства, агню і мёду. Адразу відно, што заўсёды жыве паміж пушчаў і палёў. Твар чысты, загарэлы, як бы свеціцца знутры сонечным святлом. А валасы! Ядвабны мяккі лён. Такія валасы павінны быць халоднымі, як струмені лясной ракі. Яны здымаюць боль з самай пякучай раны».
Ён адчуў, што занадта глыбока пагружаецца ў зманлівую небяспечную плынь сваіх мрояў, і таму сярдзіта нахмурыўся, прыкусіў шырокімі белымі зубамі губу, рукою дакрануўся да мяча. Так ён рабіў заўсёды, калі хацеў стрэсці, скінуць з душы залішнюю мяккасць і чуллівасць. Меч, дотык да мяча напамінаў пра суровасць жыцця.
На шыі ў Кацеры дробненька звінелі буйныя шкляныя пацеркі з пазалотаю. Здавалася, ручаёк абвіў ёй шыю. Срэбныя, сплеценыя з тонкага дроту бранзалеты ззялі на запясцях. Уся яна была зграбнаю, лёгкаю, як лугавы ветрык. Яна заўважыла нарэшце Рамана, запытальна глянула на брата.
— Гэта Раман, — узбуджана сказаў Гвай. — Лепшы меч Полацкай зямлі.
Твар у Кацеры ўспыхнуў. Яна пакланілася Раману, і Раман пакланіўся ёй у адказ, і абое адчулі, як нейкая іскра, пакуль яшчэ слабая і няўлоўная, прабегла паміж імі і адразу ж згасла. Але іскра гэтая толькі на адзін міг патухла, бо зноў вочы іхнія сустрэліся, і ўжо даўжэй пазіраў Раман на Кацеру, а яна з сарамлівай цнатлівасцю пазірала на яго.
— Ды кінь ты ўжо збродня гэтага, — беручы дачку за руку, сказаў баярын Аляксей, маючы на ўвазе сына свайго Гвая, а Раману раптам падалося, што відушчы баярын меціць у яго, начнога нечаканага госця. Раман уздрыгнуу, злёгку пачырванеў, яшчэ мацней ціскануў рукаяць мяча.
Начная трапеза ў баярскай святліцы была багатая мясам, віном і мёдам. Гвай ап'янеў, пачаў цалаваць сястру, бацьку не адважыўся. Потым памкнуўся пацалаваць Рамана, але той вывернуўся, сказаў:
— Я не дзяўчына.
Баярын Аляксей піў нямала, ды свежасці галавы не траціў, усё прыкмячаў. Грсць, што прыехаў з сынам, яму спадабаўся, але ўсім нутром, усім сваім абвостраным нюхам адчуваў ён, што нейкая тайна лучыць Гвая з Раманам. А ў сваёй вотчыне і ў сваёй сям'і ніколі не цярпеў баярын ніякіх тайнаў. Ён бачыў, што ў сынавым сяброўстве з начным госцем верхаводзіць, вядома ж, Раман. Слабая костачка ў Гвая, слабая душа. Тут ужо што маеш, то маеш. Ад прыроды такі Гвай — ляціць, як матылёк, на моцных людзей, свайго голасу няма, ёсць толькі свой віск. «Няўдаліца, — думаў баярын пра сына. — Хіба такога я хацеў займець наступніка? А ўсё жонка...» Ён з прыкрасцю ўспамінаў нялюбую, вечна хворую баярыню Волыу I зараз яна ляжыць недзе ў цёмнай апачывальні, стогне, скардзіцца Богу на свае хваробы. Хіба можа халодная кроў нарадзіць гарачую? 3 дачкой Кацярынай іншая справа. У бацьку ўдалася норавам і рухам.