Афіцэр. Так ёсць, яснавяльможны князь!
Радзівіл. Ну, ступайце з богам.
Афіцэр і судзейскі кланяюцца, адыходзяць. Радзівіл зноў лезе па сходках да статуі.
(Крычыць.) Нос! Нос рабіце спярша, а тады ўсе астатнія члены!
Карціна васямнаццатая
Па дарозе ідзе Вашчылаў пісар. Сядае на абочыне, слухае, як у прыдарожным лесе спяваюць птушкі. Іграе на ліры. Нечакана з’яўляецца ротмістр Шленца.
Шленца. Далёка ж ты, пісар, зайшоў. Ледзьве дагнаў.
Пісар ускоквае.
Думаў, ніхто цябе не пазнае тут, пся крэў! Не, ад слуг нашага князя не так проста знікнуць. Але ж і распісалі цябе, пся крэў!
Пісар маўчыць.
Я ведаю, у цябе няма языка. Язык твой сабакі ў Крычаве з’елі. Але маўчы ды слухай. Гаварыць буду я, а ты пацвярджай мае словы ці адмаўляй. Галавой ківай, калі так — калі не. Зразумеў? Як з Вашчылам!
Пісар нерухома глядзіць на ротмістра.
Хто цябе накіраваў у Расію — Вашчылавы хаўруснікі?
Пісар адмоўна ківае галавой.
Значыць, сам зайшоў сюды, пся крэў? Ішоў сабе, ішоў ды вось тут і апынуўся? А чаго з Вашчылам сустрэчы шукаў?
Пісар не падае знак.
Так, выпадкам зайшоў у карчму?
Пісар ківае галавой.
Не лічы нас за дурняў, пісар! Нам вядома, пра што вы са сваім атаманам гаварылі. У нас і ў карчме вушы былі, дарма што самі выгляд рабілі, быццам не пазналі цябе, за калеку чужога палічылі. Ну, гавары, пся крэў, — змову задумалі? Вашчылу наважыліся вызваліць?
Пісар адмоўна ківае галавой, нешта мармыча, махае рукамі.
Так я табе і паверыў! (Дастае шаблю.) Не прызнаешся — уміг адсяку галаву. І на кол пасаджу, будзе як з тваім бацькам, войтам Бочкам. Ты ж таксама Бочка?
Пісар ківае галавой.
Але ж пакінуў цябе князь жывога на нашу галаву. Думаў, будзеш бадзяцца вось так па старастве, палохаць людзей сваім выглядам. Памыліўся яснавяльможны князь. Такім, як ты, мала язык адрэзаць, трэба яшчэ вочы выкалаць і вушы свінцом заліць. А то што гэтая вісельня? Другія змоўшчыкі ёсць з табой?
Пісар адмоўна ківае галавой.
Гавары тут, а то мы знойдзем месца для больш зручнага допыту. Там і без’языкі загаворыць! Дык ёсць дзе паблізу яшчэ злачынцы вашы?
Пісар адмоўна ківае галавой.
Не хочаш прызнавацца — рыхтуйся да смерці. Жывога я цябе адсюль не пушчу. Ну, пся крэў?
Пісар не рухаецца. Гэта яшчэ мацней выводзіць з раўнавагі ротмістра. Ён тупае нагамі, замахваецца шабляй. Бачыць, што пісар і цяпер не баіцца.
Добра, пся крэў, не хочаш хаўруснікаў выдаць, пагаворым пра іншае. Вашчыла многа золата нарабаваў?
Пісар паціскае плячыма. Спрабуе нешта мармытаць.
Ты мне язык свой паганы не паказвай. Схавай! А то яшчэ ўночы твая мярзотная пыса прысніцца! Дзе схаваў Вашчыла золата, пакажаш? Зараз вось пасаджу цябе на каня ззаду ды разам гайда за граніцу. А там ужо я цябе адпушчу, пся крэў! Жыві. Мне толькі золата Вашчылава трэба. Пакажаш?
Пісар не падае знаку.
Быдла, жыць не хочаш?
Пісар не адказвае.
Але ж не так ты ў гэту кацапію зайшоў? Нешта ж маеш за душой? Не верыш, што адпушчу? Дурань, мне ты не патрэбны. Мне важна забраць Вашчылава золата, а з ім жа я і ў Саксонскім курфюрстве знайду месца. Значыць, не хочаш па-чалавечы? Тады маліся! (Зноў палохае шабляй.)
Пісар паказвае штосьці рукамі, мармыча.
Ды не высоўвай ты свой недарэзак гэты, пся крэў! Не магу глядзець на яго!
Пісар адварочваецца ад ротмістра, ідзе прэч. Шленца даганяе, тыцкае ў грудзі шабляй.