Вашчыла. Я не ведаю. Ці мала хто ў царкве да алтара падыходзіць. Маліліся разам.
Гарнастаеў. І шапталіся, як змоўшчыкі. Аб чым ішла мова? Як нам вядома, шапталіся вы паміж сабой пра нейкія страшныя пакаранні.
Вашчыла. Ні пра якія пакаранні мы не гаварылі. Манах ваш хлусіць. Гэта яму здалося.
Гарнастаеў. О, пан гетман, пан войт. Мы да цябе няблага ставімся, нават паважаем, калі хочаш ведаць, аднак жа… доўгае запіранне можа вывесці з раўнавагі хоць каго. Хіба табе ў нас дрэнна? Таму я заклікаю цябе да паразумення.
Вашчыла. Скажыце, пан маёр, чаму вы мяне называеце гетманам?
Гарнастаеў. Ты ж сам выдаваў сябе за гетмана ў Польшчы! Нават за ўнука Багдана Хмяльніцкага.
Вашчыла. Мне б і ў галаву ніколі не прыйшло называць сябе ўнукам Багдана!..
Гарнастаеў. А гетманам?
Вашчыла. І гетманам таксама. Мяне заўсёды ведалі як Вашчылу, сілічоўскага войта. А вы!.. Пабойцеся Бога! Хто гэта вам нагаварыць мог?
Гарнастаеў. Раскажы — што адбылося ў Крычаўскім старастве? Не так жа ты сабе ўцякаў адтуль?
Вашчыла. Не ведаю. Чуў ад людзей, што сяляне нібыта бунтаваліся супроць князя. Але гэта далей ад нас, пад Крычавам.
Гарнастаеў. Прытвараешся. Ды ладна. Часу ў нас якраз цяпер хапае. Генерал у ад’ездзе. Палякі таксама пачакаюць. Фанабэрыі менш будзе. А ты падумай. Знойдзеш што сказаць, дай знаць у канцылярыю яго вышэйшасці. Значыць, не ведаеш і хто той чалавек, з якім шушукаўся ў царкве?
Вашчыла. Не.
Прэм’ер-маёр выходзіць.
(Гаворыць сам сабе.) О, сотнік, даруй мне за ўсё. І за тыя пакуты, якія могуць цябе напаткаць. Толькі цяпер я да канца зразумеў, што павінен быў застацца ў старастве, раздзяліць агульны лёс наш!..
Ужо настае вечар, і ў лаўры зноў звоняць званы. У камеру заходзіць манах.
Манах. Для споведзі час яшчэ не настаў? Тады хадзем на малітву.
Вашчыла. Я намаліўся ўжо. Дык хто ты — чарнец ці звычайны віжун?
Манах. Кожны мае свой грэх.
Вашчыла. Ну я няхай сабе. А навошта ты выдаў майго чалавека?
Манах уздыхае, ціха выходзіць з камеры.
Карціна сёмая
Санкт-Пецярбург. Калегія замежных спраў. У кабінеце — граф Бястужаў-Румін. Заходзіць генерал Лявонцьеў.
Бястужаў-Румін. Рад бачыць вас, генерал. Калі мне далажылі, што вы просіце аўдыенцыі, я трохі здзівіўся, бо толькі што атрымаў данясенне з Кіева. Але пасля падумаў — матухна імператрыца збіраецца ж да вас у Кіеў. Відаць, гэтая падзея і змусіла вас сабрацца ў дарогу?
Лявонцьеў. У сталіцы заўсёды багата спраў. Шкада, што рэдка маем магчымасць наведвацца сюды. Што ж да майго данашэння…
Бястужаў-Румін. Значыць, аб’явіўся ў Кіеве чалавек, які раптам зацікавіў дзве дзяржавы? Не ведаю, як у вас, а ў Замежнай калегіі падобных спраў звычайна хапае, генерал. Праўда, з Вашчылам асаблівы выпадак. Выходзіць, мы затрымліваем у сябе чалавека, які нарабіў у суседнім каралеўстве многа чорных спраў. Акрамя вашага данашэння ў калегію паступілі лісты непасрэдна ад князя Радзівіла, літоўскага падчашага. Праўда, для нас нечаканым бунт у Крычаўскім старастве не быў. Збольшага мы ведаем, што адбываецца ў сумесных з намі землях. Такі наш занятак, генерал, каб ведаць, што робіцца вакол нашай дзяржавы. Да таго ж і паслу нашаму ў Варшаве зроблена запытанне пра Вашчылу, палякі даюць зразумець, што падазраваюць наша ўмяшанне ў крычаўскі бунт. Але няхай. З вашага данашэння, генерал, вынікае, што вы нават мелі намер выкарыстаць Вашчылу ў сваіх мэтах. Што ж, задума была цікавая. Нікуды няварта, што палякі збіраюць у сябе ўвесь наш раскол, прымаюць беглых і гэтым парушаюць былую дамоўленасць паміж дзяржавамі на вечным міры. Заўтра я ўвайду з запытаннем па гэтай справе ва ўрадавы сенат. Мяркую, вы не надта спяшаецеся ў Кіеў?
Лявонцьеў. Трэба, граф, трэба.
Бястужаў-Румін. І ўсё ж давядзецца трохі затрымацца. Наведаеце мяне зноў у калегіі, можа, нават заўтра. А цяпер — не затрымліваю вас, генерал. Рады быў сустрэцца. Усё-такі даўнія знаёмыя. Бывайце.
Развітваюцца.
Карціна восьмая
Кіеў. Карчма. За сталом — ротмістр Шленца і шляхціч Пішчык. За лядай — сонны Карчмар.
Шленца. Рускія, бачыш, кляшчом учапіліся за Вашчылу. Наўрад ці выдадуць. Мусіць, тут ветлівых княскіх лістоў да генерал-губернатара мала.