— Я той Марфе вокны павыбіваю, калі яна ад хлопца не адступіцца! — раз’ятрана крыкнула Зося, якая не магла стрымаць свой гнеў, а мо і знарок, каб пачулі яе Гардзей з сынам.
— Ну і ўпартая ж ты, што табе ні кажы, ты ўсё роўна робіш па-свойму.
Гардзей заўважыў сястру ў двары, пакінуў працу, прыйшоў, павітаўся, спытаў:
— Як маешся?
— Гарую. Сам ведаеш, як жыць, не маючы сваёй хаты. Добра, што Каця дзе якую пасылку прышле з Амерыкі, дык за гэта мяне і трываюць.
Зося паглядзела на зморшчаны Паўлінін твар і падумала: «Нашто ёй тыя пасылкі? Жыве адна, старая ўжо стала. Ні плоту, ні азяроду. Ходзіць у нейкіх атопках ды рыззі, шкадуе сабе што лепшае апрануць».
— Не бядуй, сястра, пабудую хату, вазьму цябе да сябе.
— Пакуль ты хату пабудуеш, дык і рак на гары свісне, — адказала Паўліна.
— Ужо дамовіўся з лясгасам, выпішу драўніну.
— Драўніну яны выпішуць! Лес жа трэба зімою нарыхтоўваць, а не цяпер.
— Нарыхтуем зімою, — згадзіўся Гардзей.
— Да зімы яшчэ трэба дажыць, — горка ўздыхнула Паўліна.
— Чаго ты ўжо так раскісла?
— Няма сілы, Гардзейка. Рукі і ногі баляць па начах, што не ведаю, куды і як іх пакласці. Ды што ўжо мне старой скардзіцца? Тут маладыя мруць як мухі. Вы і не чулі, можа?
— А што? — спытала Зося.
— Маркаў старэйшы сын, п’яніца той горкі, пад цягнік трапіў. На смерць зарэзала. Ага! Кажуць і сэрца вырвала з грудзей, так і ляжала асобна.
— А божачкі, бяда якая, — перахрысцілася Зося.
— Вось як бывае на свеце. Некалі Марк сваю сястру хацеў пад цягнік кінуць за зямлю, ды я нарвалася. А цяпер такое няшчасце з ягоным сынам здарылася.
Ораст калоў ля клуні напілаваныя дровы. Зося паглядзела ў ягоны бок і сказала Гардзею:
— Чуеш, што наш сынок вырабляе? Да Веркі Марфінай заляцаецца! Ажаніцца абяцаў.
— Абы-што вярзеш.
— Вось Паўліна кажа, што ўжо ўся вёска пра гэта ведае.
— Калі ён паспеў? — спакойна заўважыў Гардзей. — Плёткі гэта.
— А ты сам у яго спытай.
— Добра, спытаю, — згадзіўся Гардзей.
Паўліна паправіла хустку на галаве, падцягнула ражкі пад барадою, цяжка вохкаючы, паднялася з прызбы.
— Ну, пайду я, разбірайцеся тут самі, — сказала яна.
— Паабедай з намі, — запрасіла Зося.
— Дзякую, пайду. Хаджу я цяпер марудна, пакуль дамоў дабрыду, дык і вячэра будзе.
— Застанься, — папрасіў Гардзей, але Паўліна паціху патупала да весніц.
«Якая хітрая, — падумала Зося пра Паўліну, — не хоча сапсаваць адносіны з пляменнікам. Усім жадае быць добраю. Ну і гадзюка — гэтая Марфа! Гардзея не ўтрымала, дык хоча ягонага сына завабіць у сваё кодла. Не выйдзе!»
Весніцы грукнулі за Паўлінаю, і яе квяцістая хустка хутка знікла за кустоўем.
— Чаго надзьмулася як мыш на крупы? — спытаў Гардзей.
— Думаю, што рабіць?
— Нічога не рабіць. Ці ён дурны, каб так рана жаніцца?
— Не ў цябе ён удаўся, Гардзей. Можа, таму, што сама я гадавала яго, ён толькі знешне на цябе падобны. Не было побач бацькі, не меў з каго браць прыклад. Хоць цяпер пагутары з ім сам, бо сарвуся я, не атрымаецца гутарка. Ненавіджу я гэтую Марфу. Сам ведаеш...
Па абедзе Гардзей знарок дачакаўся, калі Зося пойдзе даваць мяшанку свінням, распачаў гутарку з сынам:
— Што збіраешся рабіць далей? Вучыцца ці жаніцца?
— Вучыцца не хачу, буду шукаць працу. Думаю, мо тут, у калгасе застацца.
— У калгасе? — здзівіўся Гардзей. — Задарма хадзіць на працу і нічога ад гэтага не мець?
— Неяк жа людзі жывуць.
— Адны лайдакі так жывуць. Можа, і жаніцца ўжо надумаў?
Ораст пасміхнуўся і адказаў:
— Думаю. Усё адно некалі ж трэба.
— Няўжо сапраўды з Веркаю Марфінаю?
— А што? Сімпатычная дзяўчына, — сказаў узрадавана Ораст, бо пачуў тое, пра што сам пакуль сказаць бацькам не адважваўся.
— Ды ты ведаеш, колькі гэтакіх сімпатычных ёсць на свеце? Мільёны! А трэба выбраць адну, якую будзеш кахаць усё жыццё! — нездаволена сказаў бацька.
— Ажанюся — і будзе яна ў мяне адна.
— Навошта так рана вешаць сабе хамут на шыю? У цябе яшчэ ўсё жыццё наперадзе! Верку ён знайшоў, недавучку гэтую калгасную.
У гэты час у хату ўвайшла Зося, не стрымалася і абурана сказала:
— Няўжо ты не помніш, Ораст, як мяне ледзь немцы не расстралялі з-за Марфы! І дзеда твайго з-за яе на пакуты і смерць вывезлі! Гэтая зладзейка ў Паўліны палатно ўкрала! Увесь іхні род паскудны!
— Дзеці за бацькоў не адказваюць, — запярэчыў Ораст. — Ці мала што ў вас было!
— Марфа нам згубы жадала! Яна твайго дзеда на той свет паслала! А ты гатовы яе дачку як змяю на грудзях прыгрэць! — закрычала Зося ў запале. — Тады лепш забі мяне, каб я не бачыла і не ведала гэтае ганьбы.