— Я, Зося, прыйшоў да вас па справе.
У грудзях у Зосі раптам нешта ўскалыхнулася, сэрца ўсхвалявана закалацілася і заспяшалася насустрач нечаму невядомаму, але ўжо жаданаму, быццам і забылася, колькі бяды зведала яно праз Гардзея. Яна напусціла на сябе абыякавасць, села да стала насупраць Гардзея і адважна зірнула яму ў вочы, чорныя, непраглядныя, — яны прыязна ўсміхаліся, нешта невымоўна абяцалі. Зося адвяла позірк, паглядзела на Кацю. Тая старанна шыла.
— Такая ў мяне просьба да вас, дзяўчаты. У свеце людзі жывуць па-рознаму. У нас ёсць дах над галавой, хоць нішчымны, але кавалак хлеба, а ў іншых і гэтага няма. Папрасілі мяне добрыя людзі, а я вас прашу, збіраць сродкі для бедных абяздоленых людзей. Дамо нейкі грош, і, можа, ён выратуе жыццё якому чалавеку. Нам добры наш учынак залічыцца на тым свеце, а мо і на гэтым, — сказаў Гардзей.
— А дзе ж мы будзем збіраць тыя грошы? — здзіўлена спытала Каця.
— Думаю, можна па хатах пахадзіць, можна на вячорках з моладдзю пагаманіць.
— Няёмка неяк. Яшчэ што падумаюць.
— Я магу, — нечакана для сябе самой раптам згадзілася Зося. — І па хатах пахаджу, і ля царквы папрашу, і на вячорках.
— Малайчына, Зоська! Я на цябе вельмі спадзяваўся, — узрадаваўся Гардзей.
— Добра, я таксама паспрабую. Мы з Зосяй заўсёды заадно, — разважліва сказала Каця.
— Дзякую, дзяўчаты! Я яшчэ зайду! Рады быў пабачыцца!
Гардзей падняўся, накіраваўся да дзвярэй.
— Пабудзь яшчэ. Хутка бацька вернецца ад дзядзькі Карпа, павячэраем разам, — прапанавала Каця.
— Дзякую, іншым разам, — адказаў Гардзей і паспяшаўся з хаты.
Каця паглядзела на Зосю з дакорам, спытала:
— Нашто ты згадзілася? Сорам прасіць у людзей грошы!
— Табе сорамна, ты і сядзі дома. Я сама ўсё зраблю, — дзёрзка адказала Зося.
18
Вялікдзень прыйшоў сонечны і ясны. Хоць лістота яшчэ не праклюнулася на дрэвах, вясна цешыла сэрцы і вочы. Святочна ўбраныя крачкаўцы міжвольна пацягнуліся за вёску, дзе на невысокім пагорку расло пяць старых ліп. Сёння на прасторнай палянцы было асабліва тлумна. Прыйшла не толькі моладзь, але сталыя людзі і дзеці. Дзяўчаты вадзілі карагод, а хлопцы, разбіўшыся на гурты, гулялі ў «біткі» ці ў «качанкі». Каця з Зосяй стаялі на ўскрайку паляны, прыглядаліся да вяскоўцаў.
— Можа, сёння пачнём грошы збіраць? — спытала Зося.
— Паспрабуй, — адказала Каця, але ў яе голасе не было ўпэўненасці. — Мне лягчэй сваё аддаць, чым прасіць чужое.
— Мы ж не для сябе просім, а для людзей.
— Мне сорамна, — прызналася Каця.
— А мне не, — адказала Зося. — І я зраблю тое, што паабяцала Гардзею.
Яна рушыла да гурту хлопцаў, што качалі яйкі па жалабку і сачылі, хто выйграе.
— Хрыстос уваскрос, — сказала Зося.
— Сапраўды ўваскрос, — весела адказалі ёй дзецюкі.
— Хлопцы, вось мы тут святкуем, радуемся, а ў свеце ёсць людзі, у якіх няма грошай на бульбіну. Мне даручылі сабраць, колькі змагу, грошай для такіх бедакоў.
— Валачобніца! — хмыкнуў Якуб.
— Паспявай нам, — сказаў Мікола Іванюк, — а мы аддзячым.
— А што ж вам паспяваць?
— Ну, вядома, валачобную песню, — падказаў Якуб.
— А я і не ведаю, якія песні спяваюць на Вялікдзень валачобнікі, — сумелася Зося.
— А хіба ў Расіі не святкуюць Вялікдзень? — здзівіўся Мікола.
— Да рэвалюцыі святкавалі, але я жыла ў прытулку. Там былі свае парадкі. На Вялікдзень нас частавалі белымі булкамі з вішнёвым кісялём. А ў апошнія гады не да булак было. Хоць бы што-небудзь пажаваць.
— Спявай, што хочаш, — сказаў Мікола.
— Ведаю я адну песню. Яе некалі мая мама спявала.
Зося азірнулася, пашукала вачамі Кацю, убачыла яе зводдаль, пад ліпаю. Сястра старалася застацца незаўважанай.
— Каця, хадзі сюды, дапаможаш, — клікнула яе Зося.
— Мы падцягнем, — паабяцаў Мікола.
Каця падышла, насцярожана паглядзела на хлопцаў. Зося звонка зацягнула старадаўнюю песню:
Каця падцягвала другім голасам. Да дзяўчат далучыліся хлопцы, спявалі стройна і зладжана, прыслухоўваючыся адзін да аднаго, каб не збіцца і не сапсаваць песню.