— Ну, ну, бяжы, галубок,— сказаў Мікіта і, прытрымаўшы каня, пасадзіў радаснага, бледнага, худзенькага хлопчыка і выехаў на вуліцу.
Была трэцяя гадзіна. Было марозна — градусаў дзесяць, пахмурна і ветрана. Палова неба была закрыта нізкай цёмнай хмарай. На панадворку было ціха. На вуліцы ж вецер дзьмуў прыкметна мацней: з даху суседняга хлева мяло снег, і на рагу, ля лазні, круціла. Толькі быў Мікіта выехаў за вароты і завярнуў каня да ганка, як і Васіль Андрэевіч, з папяроскаю ў роце, у пацягнутым аўчынным кажусе, туга і нізка падпяразаны папругаю, выйшаў з сенцаў на ўтаптаны снегам, высокі ганак, які парыпваў пад яго, абшытымі скураю, валёнкамі і спыніўся. Зацягнуўшыся рэшткам папяроскі, ён кінуў яе пад ногі і наступіў на яе і, выпускаючы праз вусы дым і касавурачыся на каня, стаў засоўваць з абодвух бакоў свайго румянага, голенага, апрача вусоў, твару канцы каўняра кажуха футрам усярэдзіну, гэтак каб футра не пацела ад дыхання.
— Глядзі ты, пракурат які, паспеў ужо! — сказаў ён, убачыўшы сына ў санях. Васіль Андрэевіч быў узбуджаны выпітым з гасцямі віном і таму яшчэ болей, чым звычайна, здаволены ўсім тым, што яму належала, і ўсім тым, што ён рабіў. Выгляд свайго сына, якога ён у думках заўсёды называў нашчадкам, прыносіў яму цяпер вялікую радасць; ён, жмурачыся і ашчэрыўшы доўгія зубы, пазіраў на яго.
Захутаная па галаве і плячах шарсцянаю хусткаю, так што толькі вочы яе былі відаць, цяжарная, бледная і худая жонка Васіля Андрэевіча, праводзячы яго, стаяла за ім у сенцах.
— Сапраўды, Мікіту б узяў,— казала яна, нясмела выступаючы з-за дзвярэй.
Васіль Андрэевіч нічога не адказаў і на яе словы, якія былі яму, відаць, непрыемныя, сярдзіта насупіўся і плюнуў.
— З грашыма паедзеш,— гаварыла далей тым жа жаласным голасам жонка. Ды і надвор’е не ўзнялося б, сапраўды, далібог.
— Што ж я, хіба дарогі не ведаю, што мне абавязкова праваднік патрэбен? — сказаў Васіль Андрэевіч з тым ненатуральным напружаннем губ, з якім ён звычайна размаўляў з прадаўцамі і пакупнікамі, з асаблівай выразнасцю вымаўляючы кожны склад.
— Ну, сапраўды, узяў бы. Богам цябе прашу! — паўтарыла жонка, перакручваючы хустку на другі бок.
— Што ты прыстала як смала... Ну куды я вазьму?
— Што ж, Васіль Андрэевіч, я гатовы,— весела сказаў Мікіта.— Толькі коням корму б без мяне далі,— дадаў ён, звяртаючыся да гаспадыні.
— Я пагляджу, Мікітка, Сямёну загадаю,— сказала гаспадыня.
— Дык што, ехаць, ці што, Васіль Андрэевіч? — сказаў Мікіта.
— Ды ўжо, мусіць, трэба ўважыць старую. Толькі калі ехаць, дык ідзі апрані дыпламат які цяплейшы,— сказаў Васіль Андрэевіч, зноў усміхаючыся і падморгваючы вокам на прадзёрты пад пахамі і на спіне і ў падоле махрамі разадраны, зацухомлены і злямчаны Мікітаў паўкажушок, які нямала пабачыў за свае гады.
— Эй, душа добрая, падыдзі патрымай каня! — крыкнуў Мікіта у двор кухарчынаму мужу.
— Я сам, я сам! — запішчаў хлопчык, вымаючы змерзлыя чырвоныя ручкі з кішэняў і хапаючыся імі за халодныя раменныя лейцы.
— Толькі не дужа ахарошвай дыпламат свой, хуценька! — крыкнуў Васіль Андрэевіч, ашчэрваючыся на Мікіту.
— Адным махам, бацюхна Васіль Андрэевіч,— сказаў Мікіта і, мільгаючы наскамі ўсярэдзіну сваімі старымі, падшытымі лямцавымі падноскамі валёнкамі, пабег у двор і ў рабочую хату.
— Ану, Арыначка, халат давай мой з печкі — з гаспадаром ехаць! — крыкнуў Мікіта, убягаючы ў хату і здымаючы дзягу з цвіка.
Парабчанка, якая выспалася пасля абеду і цяпер ставіла самавар для мужа, весела сустрэла Мікіту і, захопленая ягонаю спешкаю, гэтак жа як ён, хуценька замітусілася і зняла з печы старэнькі, зношаны суконны кафтан і пачала таропка абтрасаць і размякчаць яго.
— Вось ужо вольна будзе табе гуляць з гаспадаром,— сказаў Мікіта кухарцы, які заўжды з дабрадушнае пачцівасці што-небудзь гаварыў чалавеку, калі аставаўся з ім з вока на вока.
Ён абвёў вакол сябе вузенькую скамечаную дзягу, уцягнуў і без таго худое чэрава і зацягнуўся колькі было сілы.
— Вось так,— сказаў ён пасля гэтага, звяртаючыся ўжо не да кухаркі, а да дзягі, засоўваючы яе канцы за пояс,— гэтак не выскачыш,— і, прыўзняўшы і апусціўшы плечы, каб было вальней рукам, ён апрануў зверху халат, таксама напружыў спіну, каб не замінала рукам, падбіў пад пахамі і дастаў з палічкі рукавіцы.— Ну вось і добра.
— Ты б, Сцяпанавіч, ногі пераабуў,— сказала кухарка,— а то боты дзіравыя.
Мікіта спыніўся, быццам успомніў.
— Трэба было б... Але добра будзе і так, недалёка!