— Ну і заінеў жа ты, дзядзька,— сказаў старэйшы брат, пазіраючы на запушаны снегам твар, вочы і бараду Мікіты.
Мікіта зняў кафтан, яшчэ раз абтрэс яго, павесіў ля печы і падышоў да стала. Яму таксама прапанавалі гарэлкі. Была хвіліна пакутлівае барацьбы: ён ледзь не ўзяў шклянку і не перакуліў у рот духмяную светлую вільгаць; але ён зірнуў на Васіля Андрэевіча, успомніў пра зарок, успомніў прапітыя боты, успомніў бондара, успомніў малога, якому ён абяцаў к вясне купіць каня, уздыхнуў і адмовіўся.
— Не п’ю, шчыра дзякую,— сказаў ён, нахмурыўся і прысеў на лаўцы ля другога акна.
— Што ж гэта ты? — спытаў старэйшы брат.
— Не п’ю ды і ўсё тут,— сказаў Мікіта, не ўзнімаючы вачэй, касавурачыся на свае рэдкія вусы і бараду і вызваляючы іх ад ледзяшоў.
— Яму не выпадае,— сказаў Васіль Андрэевіч, закусваючы абаранкам выпітую шкляначку.
— Ну, дык чайку,— сказала ласкавая бабка.— Мусіць жа, змерзнуў, небарак. Што вы, бабы, з самаварам кешкаецеся?
— Гатовы,— адказвала маладзіца і, абмахнуўшы фіранкаю гарачы самавар, праз сілу данесла яго, падняла і паставіла на стол.
Тым часам Васіль Андрэевіч расказваў, як яны збіліся, як два разы вярталіся ў тую ж вёску, як блудзілі, як сустрэлі п’яных. Гаспадары дзівіліся, тлумачылі, дзе і чаму яны збіліся і хто былі п'яныя, якіх яны сустрэлі, і вучылі, як трэба ехаць.
— Тут да Малчанаўкі малое дзіця даедзе, толькі патрапіць на заваротку з бальшака,— куст тут відаць. А вы не даехалі! — казаў сусед.
— А то начавалі б. Бабы пасцелюць,— угаворвала бабка.
— Ранічкаю паехалі б, найлепш было б,— пацвярджаў стары.
— Нельга, браток, справы! — сказаў Васіль Андрэевіч.— Гадзіну ўпусціш, годам не нагоніш,— дадаў ён, прыгадваючы дзялянку і купцоў, якія маглі б перахапіць у яго гэтую пакупку.— Неяк жа даедзем? — звярнуўся ён да Мікіты.
Мікіта доўга не адказваў, усё як быццам заклапочаны мокраю барадою і вусамі.
— Не збіцца б зноў,— сказаў ён змрочна.
Мікіта быў змрочны таму, што яму страшэнна хацелася гарэлкі, і адно, што магло прыглушыць гэтае жаданне быў чай, а чаю яму не прапанавалі.
— Нам бы толькі да завароткі даехаць, а там ужо не саб’емся; лесам да самага месца,— сказаў Васіль Андрэевіч.
— Справа ваша, Васіль Андрэевіч; ехаць дык ехаць,— сказаў Мікіта і ўзяў шклянку чаю, які яму падалі.
— Пап’ем чайку, ды і ў дарогу.
Мікіта нічога не адказаў, толькі паківаў галавою, асцярожна выліў чай на сподачак і стаў грэць над параю свае рукі з заўсёды прыпухлымі ад працы пальцамі. Потым адкусіў маленькі кавалачак цукру, пакланіўся гаспадарам і сказаў:
— Будзьце здаровы,— і пацягнуў у сябе гарачую вадкасць.
— Каб хто правёў да завароткі,— сказаў Васіль Андрэевіч.
— Што ж, гэта можна,— сказаў старэйшы сын.— Пятруха запражэ ды і правядзе да завароткі.
— Дык запрагай, браток. А я ўжо аддзякую.
— Што ты, што ты, галубок! — сказала гасцінная бабка.— Мы рады душою.
— Пятруха, ідзі запражы кабылу,— сказаў старэйшы брат.
— Гэта можна,— сказаў Пятруха, усміхаючыся, сарваў з цвіка шапку і пабег запрагаць.
Пакуль запрагалі каня, размова перайшла на тое, на чым яна спынілася ў той час, калі Васіль Андрэевіч пад’ехаў да акна. Стары скардзіўся суседу-старасце на трэцяга сына, які не прыслаў яму нічога к святу, а жонцы прыслаў французскую хустку.
— Адбіваецца народ малады ад рук,— гаварыў стары.
— I як адбіваецца,— сказаў кум-сусед,— рады няма! Дужа разумныя парабіліся. Вунь Дзёмачкін — бацьку руку зламаў. Усё праз вялікі розум, відаць.
Мікіта прыслухоўваўся, углядаўся ў твары і, відаць, хацеў таксама прыняць удзел у размове, але ўвесь быў захоплены чаем і толькі ўхвальна ківаў галавой. Ён піў шклянку за шклянкаю, і яму рабілася ўсё цяплей і цяплей і прыемна, прыемна. Размова вялася доўга і ўсё пра адно і тое ж, пра шкоднасць падзелаў; і гаворка, мусіць, была не абстрактная, а справа тычылася падзелу ў гэтым доме,— падзелу, якога патрабаваў другі сын, які сядзеў тут жа і панура маўчаў. Відаць, гэта было балючае месца, і пытанне гэтае займала ўсіх дамашніх, але яны, каб захаваць прыстойнасць, пры чужых не разбіралі сваёй прыватнай справы. Але, нарэшце, стары не вытрымаў і са слязьмі ў голасе загаварыў пра тое, што дзяліцца ён не дасць, пакуль жывы, што хата ў яго дзякуй богу, а падзяліць — усе пойдуць з торбамі.
— Вось як Матвеевы,— сказаў сусед.— Была хата як хата, а падзялілі — ні ў кога нічога няма.
— Гэтак і ты хочаш,— звярнуўся стары да сына.