Сын нічога не адказаў, і запанавала цяжкое маўчанне. Маўчанне гэта перапыніў Пятруха, які запрэг ужо каня і за колькі хвілін перад гэтым вясёлы вярнуўся ў хату.
— Дык вось у Пульсона ёсць байка,— сказаў ён,— даў бацька сынам венік зламаць. Адразу не зламалі, а па прутку — лёгка. Гэтак і яно,— сказаў ён, усміхаючыся на ўвесь рот.— Гатова! — дадаў ён.
— Калі гатова, то паедзем,— сказаў Васіль Андрэевіч.— А наконт дзяліцьбы ты, дзядуля, не здавайся. Ты нажываў, ты і гаспадар. Міравому падай. Ён растлумачыць парадак.
— Гэтак фардыбачыць, гэтак фардыбачыць,— плаксівым голасам цягнуў сваё стары,— няма з ім ніякага ладу. Зусім ашалеў!
Мікіта тым часам дапіў пятую шклянку чаю, але ўсё роўна не перавярнуў яе дагары, а паклаў бокам, спадзеючыся, што яму нальюць яшчэ шостую. Аднак вады ў самавары ўжо не было, і гаспадыня болей не наліла яму, ды і Васіль Андрэевіч стаў апранацца. Рабіць не было чаго. Мікіта таксама ўстаў, паклаў назад у цукарніцу свой абкусаны з усіх бакоў кавалачак цукру, выцер крысом мокры ад поту твар і пайшоў апранаць халат.
Апрануўшыся, ён цяжка ўздыхнуў, падзякаваў гаспадарам і, развітаўшыся з імі, выйшаў з цёплае святліцы ў цёмныя, халодныя, замеценыя снегам і дзіравыя сенцы, якія гулі ад шалёнага ветру, а адтуль — у цемру падворка.
Пятруха ў кажусе стаяў са сваім канём пасярод двара і дэкламаваў, усміхаючыся, вершы з Паульсона. Ён гаварыў: «Буря с мглою небо скроить, вихри снежные крутять, аж как зверь она завоить, аж заплачеть как дитё».
Мікола ўхвальна ківаў галавою і разбіраў лейцы.
Стары, праводзячы Васіля Андрэевіча, вынес ліхтар у сенцы і хацеў пасвяціць яму, але ліхтар адразу ж задзьмула. Нават на падворку было відаць, што мяцеліца разгулялася яшчэ мацней.
«Ну і надвор’е,— падумаў Васіль Андрэевіч,— бадай, і не даедзеш, аднак нельга, справы! Ды і сабраўся ўжо, і конь гаспадарскі запрэжаны. Даедзем, бог дасць!»
Стары гаспадар таксама думаў, што не варта ехаць, але ён ужо ўгаворваў астацца, яго не паслухалі. Болей прасіць нечага. «Можа, я ад старасці гэтак баюся, а яны даедуць,— думаў ён.— Ды і спаць хоць ляжам у час. Без клопату».
Пятруха ж і не думаў пра небяспеку: ён добра ведаў дарогу і ўсё наваколле, апрача таго, вершык пра тое, як «вихри снежные крутять», падбадзёрваў яго тым, што дакладна выяўляў тое, што адбывалася на вуліцы. Мікіта ж рашуча не хацеў ехаць, але ён ужо даўно прывык не мець свае волі і слухацца іншых, таму ніхто іх не затрымаў.
V
Васіль Андрэевіч падышоў да саней, з цяжкасцю разбіраючы ў цемрыве, дзе яны, залез у іх і ўзяў лейцы.
— Пайшоў паперадзе! — крыкнуў ён.
Пятруха ўскочыў на развалкі, стаў на калені і пусціў свайго каня. Гняды, учуўшы наперадзе кабылу, заржаў, кінуўся за ёю, і яны выехалі на вуліцу. Зноў паехалі слабадою і той жа дарогай, міма таго ж падворка з развешанаю бялізнаю, якой цяпер ужо не відаць было; міма таго ж тока, які ўжо быў занесены амаль да страхі, і з якога сыпаў бясконцы снег; міма тых жа лазін, якія змрочна шумелі, свісталі і зноў апынуліся сярод снежнага, бурнага і ўверсе і ўнізе мора. Вецер быў такі моцны, што калі ён дзьмуў убок і седакі парусілі супраць яго, дык ён нахіляў набак сані і збіваў каня з дарогі. Пятруха ехаў развалістай рыссю сваёй добрай кабылы паперадзе і бадзёра пакрыкваў. Гняды рваўся за ёю.
Калі яны праехалі гэтак хвілін з дзесяць, Пятруха павярнуўся і нешта крыкнуў. Ні Васіль Андрэевіч, ні Мікіта не пачулі праз вецер, але здагадаліся, што яны прыехалі да завароткі. Сапраўды, Пятруха звярнуў направа, і вецер, які дзьмуў убок, зноў пачаў біць у твар, і справа, штось зачарнела. Гэта быў кусцік ля завароткі.
— Ну, з богам!
— Дзякуй, Пятруха!
— Буря небо мглою кроить,— пракрычаў Пятруха і знік.
— Бачыш, які вершатворац,— сказаў Васіль Андрэевіч і крануў лейцы.
— Так, хлапец добры, мужык сапраўдны,— сказаў Мікіта.
Паехалі далей.
Мікіта гэтак ухутаўся і ўцягнуў галаву ў плечы, што невялікая барада закрывала ягоную шыю; ён сядзеў моўчкі, стараючыся не страціць набранага ў хаце за чаем цяпла. Перад сабою ён бачыў роўныя лініі аглабель, якія ўвесь час ашуквалі яго і здаваліся яму наезджанай дарогай, хісткі зад каня са скасабочаным, завязаным вузлом, хвастом і далей, наперадзе, высокую дугу, галаву і шыю каня з доўгаю грываю. Зрэдку яму трапляліся на вочы тычкі, і ён ведаў, што едуць яны пакуль па дарозе і рабіць яму нечага.
Васіль Андрэевіч кіраваў, даючы каню самому трымацца дарогі. Аднак Гняды, нягледзячы на тое, што адпачыў у вёсцы, бег неахвотна і як быццам збочваў з дарогі, таму Васіль Андрэевіч колькі разоў папраўляў яго.