Такія думкі валодалі ім, пакуль мацнеў, набліжаючыся, грукат трамвая на Унгерэрштрасэ, а ўваходзячы ў яго, ён вырашыў прысвяціць гэты вечар вывучэнню карты і даведніка руху пасажырскага транспарту. На платформе яму захацелася яшчэ раз глянуць, дзе той чалавек у саламяным капелюшы, хаўруснік у баўленні часу на прыпынку з багатымі, як потым выявілася, вынікамі. Але куды той падзеўся, Ашэнбах не здолеў высветліць, бо яго не было ні на тым ранейшым месцы, ні на прыпынку, ні ў вагоне.
II
Аўтар даходлівай і магутнай эпапеі пра жыццё Фрыдрыха Прускага, цярплівы мастак, які ва ўпартым старанні са шматлікіх вобразаў, чалавечых лёсаў, карыстаючыся ідэяй, стварыў раман, свайго кшталту шматколерны дыван, пад назвай "Майя"; творца такога моцнага апавядання пад назваю "Галетнік", які прадэманстраваў усяму маладому пакаленню магчымасць маральнай рашучасці нават пры адсутнасці самых глыбокіх ведаў; нарэшце, аўтар (толькі коратка называючы творы яго сталага перыяду) жарснага трактата пра "дух і мастацтва", упарадкавальная сіла і супярэчлівае красамоўства якога далі магчымасць сур’ёзным крытыкам паставіць яго непасрэдна побач з роздумам Шылера пра наіўную і сентыментальную паэзію, – Густаў Ашэнбах нарадзіўся ў Л., акруговым горадзе ў Сілезіі ў сям’і высокага чыноўніка-юрыста. Яго продкамі былі афіцэры, суддзі, службоўцы – людзі, якія вялі сваё нескладанае, прыстойна сціплае жыццё на службе каралю і дзяржаве. Больш глыбокая духоўнасць праявілася сярод іх аднойчы ў асобе прапаведніка; больш неспакойную, пачуццёвую кроў прынесла ў сям’ю мінулага пакалення маці паэта, дачка чэшскага капельмайстара. Ад яго ён успадкаваў прыкметы чужой расы ў знешнасці. Спалучэнне службова цвярозай сумленнасці з больш змрочнымі і гарачымі імпульсамі спарадзіла мастака, гэтага незвычайнага мастака.
З той прычыны, што ўся яго сутнасць была падпарадкаваная дасягненню славы, ён калі і не рана выявіў сябе пасталелым, то дзякуючы рашучасці і асабістай дакладнасці інтанацый, грамадскасць палічыла яго сталым і ўвішным. Ці не гімназістам ён ужо зрабіў сабе імя. Праз дзесяць гадоў ён навучыўся дэманстраваць сябе, не адыходзячы ад пісьмовага стала, кіраваць сваёю славаю адным толькі сказам у лісце, які мусіў быць кароткім (бо на паспяховага прыстойнага чалавека навальваецца вельмі шмат зваротаў), зычлівым і значным. Саракагадовы, змораны цяжкасцямі і разнастайнымі падзеямі ўласнай працы, ён мусіў кожны дзень разбіраць пошту з маркамі ўсяго свету.
Яго таленту былі гэтаксама чужымі банальнасці, як і эксцэнтрычнасць; яму было наканавана адначасова прыцягваць на свой бок як веру шырокай публікі, так і ўхвальную, патрабавальную зычлівасць абраных. Бо яшчэ юнаком нацэлены з усіх бакоў абавязкова мець поспех – і нават надзвычайны, – ён ніколі не ведаў вольных забаў, ніколі не выказваў юначай нядбайнасці. Калі ва ўзросце трыццаці пяці гадоў ён у Вене захварэў, то адзін вытанчаны аглядальнік выказаўся на людзях пра яго: "Бачыце, Ашэнбах ужо здавён жыў толькі так, – і прамоўца шчыльна сціснуў пальцы левай рукі ў кулак, – ніколі так", і ён вольна звесіў раскрытую далонь з падлакотніка крэсла. Гэта трапіла ў яблычак, бо яго адважная маральнасць палягала ў тым, што яго натура, якая менш за ўсё адрознівалася грубай устойлівасцю, але знаходзілася ў заўсёднай напрузе, па-сапраўднаму яшчэ не сфарміравалася.
Знаходзячыся пад лекарскім назіраннем, хлопчык быў выключаны са школьнага асяроддзя і вымушаны вучыцца дома. Ён вырас самотны, без таварышаў і, тым не менш, рана ўсвядоміў, што ён належыць да роду, у якім не талент быў рэдкасцю, а фізічная аснова, патрэбная дзеля рэалізацыі гэтага таленту, – гэта быў род, які мае звычку змоладу выяўляць свае найлепшыя якасці, але рэдка зберагае свае здольнасці да самай старасці. А яго ўлюбёным словам было "вытрымаць": у сваім рамане, прысвечаным Фрыдрыху, ён бачыў толькі апафеоз гэтага загаднага слова, якое здавалася яму пакутна-актыўнаю рысаю цноты. Ён моцна жадаў таксама дажыць да старасці, бо здаўна лічыў, што назваць сапраўды вялікім, ўсёабдымным, нават напраўду вартым гонару, можна толькі такі занятак мастацтвам, якому было наканавана быць у сваёй сутнасці плённым на ўсіх ступенях чалавечнасці.