Выбрать главу

Гувернантка, кабета невысокая, у целе, з чырвоным тварам, нарэшце падала знак, што трэба ўставаць. З высока паднятымі бровамі яна адсунула сваё крэсла і пакланілася, калі ў памяшканне ўвайшла высакарослая дама, апранутая ў шэра-светлае і багата ўпрыгожаная пацеркамі. Паводзіны гэтай дамы былі халоднымі і стрыманымі, укладка яе лёгка прыпудранай фрызуры, а таксама крой сукенкі вылучаліся прастатою, якая вызначае той густ, дзе пабожнасць належыць да складнікаў шляхетнасці. Яна магла б быць жонкай высокага нямецкага чыноўніка. Здагадацца пра тое, што гэта – фантастычна багатая жанчына, можна было толькі па адным: па яе ўпрыгожаннях, якія, мусіць, сапраўды не мелі цаны і якія складаліся з завушніц ды вельмі доўгага ланцужка з трох нітак, з нанізанымі на іх вялікімі, з вішню, лагодна мігатлівымі пацеркамі.

Дзеці хуценька ўсталі. Яны нахіліліся, каб пацалаваць руку маці, якая са стрыманай усмешкаю на крыху змораным вастраносым твары зірнула паўзверх іх галоў і прамовіла некалькі слоў на французскай мове ў адрас выхавацелькі. Потым яна пайшла да шкляных дзвярэй. Дзеці пайшлі ўслед за ёю: дзяўчаткі ва ўзроставай паслядоўнасці, за імі – гувернантка, нарэшце – хлопчык. Перш чым пераступіць парог, ён, невядома чаму, азірнуўся, і яго незвычайна цёмна-шэрыя вочы сустрэліся з позіркам Ашэнбаха – а болей у памяшканні нікога не было, – які з газетаю на каленях задумліва глядзеў услед радзіне, што аддалялася.

Тое, што ён бачыў, не звяртала на сябе ўвагі нейкаю асаблівасцю. Дзеці не сядалі за стол раней за маці: яны чакалі, потым пачціва віталі яе і, заходзячы ў залу, трымаліся звыклых фармальнасцей. Толькі ўсё гэта рабілася так выразна, з такою падкрэсленай дысцыплінаю, абавязкам і самапавагаю, што Ашэнбах адчуў надзвычайнае захапленне. Ён яшчэ нейкую хвілю пачакаў, потым таксама пайшоў у сталоўку, і яму вызначылі столік, які, як ён з жалем канстатаваў, знаходзіўся вельмі далёка ад століка польскай сям’і.

Змораны, аднак жыва ўзрушаны, ён падчас працяглай вячэры размаўляў з абстрактнымі, нават трансцэндэнтнымі, рэчамі, раздумваў пра таемную сувязь, якую заканамернае павінна падтрымліваць з індывідуальным дзеля нараджэння чалавечай прыгажосці; зыходзячы з гэтага, ён перайшоў да ўсеагульных праблем формы і мастацтва, аж нарэшце прыйшоў да высновы, што яго думкі і знаходкі былі падобныя да пэўных быццам шчаслівых нашэптванняў трызнення, якія пры цвярозым розуме выяўляюцца абсалютна пустымі і нягоднымі. Пасля вячэры ён пасядзеў, пакурыў, потым пахадзіў, пашпацыраваў па парку, напоўненым вечаровымі пахамі; рана пайшоў спаць і правёў ноч у стабільна глыбокім, але ажыўленым рознымі трызненнямі сне.

Надвор’е назаўтра не палепшылася. Дзьмуў берагавы вецер. Пад бляклым, зацягнутым хмарамі небам мора ляжала нерухома, быццам скурчыўшыся, з сумна блізкім даляглядам; яно так далёка адступіла ад берага, што пясчаныя водмелі агаліліся. Калі Ашэнбах адчыніў акно, яму падалося, што ён адчуў застаялы пах лагуны.

Настрой сапсаваўся. Ён адразу ж падумаў пра ад’езд. Аднойчы, шмат гадоў таму, пасля двух сонечных веснавых тыдняў яго заспела тут такое самае надвор’е і так сапсавала самаадчуванне, што ён мусіў падацца з Венецыі наўцёкі. Ці не апаноўвала яго зноў, як тады, ліхаманкавае раздражненне, ціск у скронях, цяжар у павеках? Мяняць яшчэ раз месца – ці не занадта? Але калі вецер не зменіцца, то заставацца тут будзе няможна. На ўсялякі выпадак, ён да канца не распакоўваўся. А дзявятай гадзіне ён паснедаў у буфеце паміж вестыбюлем і сталоўкаю.

У памяшканні панавала ўрачыстая цішыня – амбіцыйны складнік любога вялікага гатэля. Абслуга хадзіла ціха, амаль нячутна. Лёгкае бразганне прыбора для гарбаты; слова, вымаўленае паўшэптам, – гэта ўсё, што можна было пачуць. У адным кутку, наўскасяк ад дзвярэй і праз два сталы ад ягонага, Ашэнбах заўважыў юных полек з выхавацелькаю. З абсалютна выпрастанымі спінамі, з нанава прычасанымі русымі валасамі, у моцна накрухмаленых сініх ільняных сукенках з маленькімі белымі адкіднымі каўнерыкамі і манжэтамі, яны сядзелі і перадавалі адна адной слоік з варэннем. Яны ўжо амаль далі рады са сняданкам. Хлопчыка з імі не было.

Ашэнбах усміхнуўся. "Ну, малы сібарыт! – падумаў ён. – У цябе, здаецца, ёсць перавага перад імі: ты можаш спаць, колькі захочаш". І, раптам павесялелы, ён сам сабе працытаваў радок:

"Змена ўпрыгожанняў, цёплая ванна і ціша…"

Ён снедаў без спеху; парцье, які ўвайшоў у залу ў фуражцы з галунамі, перадаў яму пошту, і ён, палячы цыгарэту, распячатаў некалькі лістоў. Так і атрымалася, што ён быў тут, калі з’явіўся юны аматар паспаць, якога яшчэ чакалі.