Ён больш не кантраляваў хаду свайго адпачынку, які сам сабе дазволіў; думка пра вяртанне дадому больш не хвалявала яго. Ён перавёў сабе дастаткова грошай. Яго трывожыла толькі магчымасць ад’езду польскай сям’і; аднак нейкім чынам ад гатэльнага цырульніка ён даведаўся, што гэтае панства з’явілася тут незадоўга да яго прыезду. Ад сонца яго твар і рукі парудзелі, узбуджальны салёны вецер узмацніў пачуцці, і гэтаксама, як ён раней быў звыклы любую асалоду ад сну, яды ці прыроды адразу ж ахвяраваць на карысць працы, так і цяпер усё, што кожны дзень яму даравалі сонца, вольны час і марское паветра, ён велікадушна і безгаспадарча ператвараў у ап’яненне і пачуццёвасць.
Яго сон быў нетрывалы; цудоўна аднастайныя дні размяжоўваліся кароткімі начамі шчаслівай трывогі. Што праўда, ён вяртаўся ў свой пакой рана, бо а дзявятай гадзіне, калі Тадзя ўжо знікаў з ягонага поля зроку, дзень для яго здаваўся закончаным. Але ўжо на раннім досвітку яго будзіў пяшчотна пранізлівы страх, яго сэрца ўзгадвала прыгоду, яму ўжо не ляжалася на пярынах, ён уставаў і, захутаўшыся ў што-небудзь лёгкае, ратуючыся ад ранішніх дрыжыкаў, сядаў да акна, чакаючы ўсходу сонца. Чароўная падзея напаўняла яго сонную душу свяшчэнным спакоем. Неба, зямля і мора яшчэ адпачывалі ў прывідным глянцава-бледным паўзмроку; яшчэ ў бяздонні плавала зорка, якая павольна згасала. Але з’яўляўся подых, акрыленая вестка з непрыступнага жытла пра тое, што Эас устае з абдымкаў мужа, і адбылося тое першае, салодкае пачырваненне самых аддаленых краёў неба і мора, праз якое выяўляецца пачатковая пачуццёвасць тварэння. Багіня набліжалася, спакусніца нявінных юнакоў, якая ўкрала Кліта, Кефала[80] і, насуперак зайздрасці ўсіх алімпійцаў, мела ўцеху ад кахання маладога Арыёна. Там, на краі свету, пачалося рассыпанне руж, невыказнае свячэнне і цвіценне; дзіцячыя воблакі, праясненыя, прасвечаныя наскрозь, луналі, падобныя да Амураў-прыслужнікаў, у ружовых, у блакітных духмяных павевах; пурпур ніспадаў на мора, якое, здавалася, хвалюючыся, несла яго наперад; залатыя пікі імкнуліся знізу ў неба; бляск ператвараўся ў пажар; бязгучна, з боскаю звышсілаю жар, агонь і гарачыя языкі полымя хвалямі ўздымаліся ўгору, і братавы коні каванымі падковамі ўзнялі свяшчэнных коннікаў над зямлёю. У святле боскай раскошы ён, самотны, сядзеў без сну; заплюшчыўшы вочы, ён падстаўляў свае павекі славе для пацалункаў. Колішнія пачуцці, раннія, салодкія пакуты сэрца, якія былі загінулі ўжо ў суровай службе яго жыцця і цяпер, дзіўна змененыя, зноў вярталіся, – ён пазнаваў іх з разгубленаю, здзіўленаю ўсмешкаю. Ён быў у глыбокім роздуме, ён мроіў, яго вусны паволі складваліся для вымаўлення імя; усё яшчэ з усмешкаю, з паднятым угару тварам, счапіўшы рукі на каленях, ён яшчэ раз задрамаў у сваім крэсле.
Але дзень, які пачаўся так палымяна-ўрачыста, увесь быў дзіўна прыўзнятым і міфічным чынам пераўтвораным. Адкуль з’явіўся і што нарадзіла гэты подых, які раптам так пяшчотна і значна, падобна да нашэптвання зверху, гулліва ахінаў яго скроні і вушы? Белыя пёрыстыя воблачкі раскіданымі купкамі замёрлі на небе, быццам статкі багоў на пашы. Вецер узмацніўся, і коні Пасейдона[81] пабеглі, становячыся на дыбкі, а магчыма, і быкі, якія, падпарадкоўваючыся блакітнавалосаму і равучы, беглі з апушчанымі для бою рагамі. Паміж накатаў падводных камянёў аддаленага ўзбярэжжа хвалі падскоквалі, як бадзёрыя козачкі. Свет, зменены свяшчэннаю рукою, напоўнены панічным жыццём, узяў заварожанага ў свой палон, і яго сэрцу трызніліся пяшчотныя байкі. Часам, калі за Венецыяй заходзіла сонца, ён сядзеў на лаўцы ў парку, каб назіраць за Тадзем, які, у белым адзенні з каляровым паяском, бавіўся гульнёю з мячыкам на галечнай пляцоўцы, і Ашэнбаху здавалася, што ён бачыць Гіяцынта, а той павінен быў памерці, бо яго любілі два багі. Напраўду, ён адчуваў балючую зайздрасць Зефіра да суперніка, які забыўся пра аракула, пра лук і пра цытру, каб гуляць толькі з прыгажуном; ён бачыў дыск, кінуты з жудаснаю рэўнасцю і накіраваны ва ўлюбёную галаву; ён адчуваў, а сам палатнеў, цела, якое падала; а кветка, што прарасла з салодкай крыві, несла на сабе надпіс з ягонымі бясконцымі нараканнямі…
Няма нічога больш дзіўнага, далікатнага, чым стасункі людзей, якія знаёмыя толькі позіркамі, – якія штодня, нават штогадзіны, сустракаюцца, назіраюць адзін за адным і пры гэтым, не вітаючыся і не прамаўляючы аніводнага слова, робяць выгляд абыякавай адчужанасці, бо гэтага патрабуюць маральныя правілы ці ўласныя "замарокі". Паміж імі ўсталёўваецца трывога і назойлівая цікаўнасць, істэрыя незадаволенай, ненатуральна прыгнечанай патрэбы пазнавання і кантакту, і яшчэ – што важна – сваеасаблівая напружаная павага. Бо чалавек любіць і паважае чалавека датуль, пакуль не здольны даць яму ацэнку, а тужлівае пачуццё – прадукт недастатковага пазнання.