Выбрать главу

Ашэнбах сядзеў каля балюстрады і часам асвяжаў сабе вусны мяшаным гранатава-яблычным сокам з содаю, які рубінава-чырвоным колерам іскрыўся перад ім у шклянцы. Яго нервы прагна ўбіралі ў сябе адрывістыя гукі, вульгарныя і млявыя мелодыі, бо палкае жаданне паралізуе здольнасць выбіраць пачуццё і з усёю сур’ёзнасцю прымае раздражняльнікі, якія адносяцца да цвярозасці з гумарам ці незадаволена адкідаюць яе. Яго рысы ад скокаў блазна скамянелі і ўжо скрывіліся ў пакутнай усмешцы. Ён сядзеў бяздзейна, у той час як у ягонай душы панавала напружаная насцярожанасць, бо на адлегласці шасці крокаў ад яго, абапёршыся на каменны парапет, стаяў Тадзя.

Ён стаяў там у белым касцюме з паяском, які ён часам апранаў на абед, у неад’емнай і з маленства набытай грацыёзнай паставе – паклаўшы правую руку на парапет, скрыжаваўшы ногі, правую руку ўпёршы ў сцягно – і пазіраў зверху ўніз на вулічных спевакоў з ледзь прыкметнаю ўсмешкай, больш – з аддаленаю цікаўнасцю, каб паказаць, што ён проста звярнуў на іх увагу. Час ад часу ён выпростваўся і, напружыўшы грудзі, прыгожым рухам абедзвюх рук падцягваў уніз пад скураным паяском белы пінжак. Але часам і Ашэнбах, чалавек, які няўхільна старэў, з радасцю, з завіхрэннем у мазгах і нават з жахам заўважаў гэта – ён нерашуча і асцярожліва або хутка і нечакана, як ад нападу, паварочваў галаву цераз левае плячо туды, дзе сядзеў яго кумір. Ён не сустракаўся з яго вачыма, бо ганебная асцярожнасць прымушала яго, заблытанага, баязліва цугляць свае позіркі. У глыбіні тэрасы сядзелі жанчыны, якія прыглядвалі за Тадзем, і так атрымалася, што закаханы павінны быў асцерагацца прыцягнуць да сябе іх увагу і быць западозраным у нядобрым. Гэтак, ён, амаль змярцвелы, не аднойчы ўжо заўважаў на пляжы, у гатэльнай зале і на плошчы, што Тадзю адклікалі з намерам трымаць таго на аддаленні ад яго, калі ён трапляў занадта блізка; гэта нараджала ў ім жудасную крыўду, а яго гонар перацякаў у няведамыя раней пакуты, дэманстраваць якія яму не дазваляла сумленне.

Тым часам гітарыст пад уласны акампанемент пачаў спяваць нейкія папулярныя ва ўсёй Італіі бясконцыя прыпеўкі; да іх канцовак падключалася ўся кампанія, падпяваючы ды падыгрываючы на ўсіх наяўных інструментах, а ён вельмі пластычна і драматычна дырыжыраваў імі. Сам ён, даволі хударлявы і з такім жа ўсохлым тварам, стаяў на жвіры, адасоблены ад астатніх, з пакамечаным капелюшом на патыліцы, з-пад краёў якога выбівалася пасма рудых валасоў; у паставе нахабнай адвагі і пад гукі струн пранізлівым рэчытатывам прамаўляў свае куплеты ў бок тэрасы; ад напругі пры выкананні ў яго на лбе набухалі жылы. Ён не быў падобны да венецыянца, а больш выглядаў на неапалітанскага коміка, кшталту сутэнёра ці блазна, грубага і распуснага, небяспечнага і забаўляльнага. Яго спевы, проста пошлыя паводле зместу, у яго выкананні, дзякуючы міміцы твару, рухам цела, манеры падміргваць з намёкам і непрыстойна гуляць языком у роце, набывалі штосьці двухсэнсоўнае, заўважна разбэшчанае. Па-над мяккім каўняром спартыўнай кашулі, якая была на ім у спалучэнні са звычайнаю будзённаю вопраткай, вытыркалася хударлявая шыя з заўважна вялікім, быццам аголеным, кадыком. Яго бледны кірпаносы твар, па якім – безраслінным – цяжка было вызначыць яго ўзрост, здавалася, увесь час набываў звыродлівыя рысы ад грымасаў і заганных нахільнасцяў, а да звыродлівасці рухавых вуснаў вельмі пасавалі дзве зморшчыны, якія ўпарта, уладна, амаль дзіка ўладкаваліся паміж яго рудаватымі бровамі. Але што прыцягнула самую пільную ўвагу самотнага Ашэнбаха да гэтага чалавека, дык гэта тое, што гэты падазроны тыпус, здавалася, ўсюды цягаў за сабою і сваю ўласную падазроную атмасферу, Кожны раз, калі зноў пачынаў гучаць рэфрэн, спявак, строячы грымасы і прывітальна памахваючы рукою, рабіў гратэскную кругавую праходку, якая набліжала яго непасрэдна да Ашэнбаха, і кожны раз, калі гэта адбывалася, ад яго адзення, ад яго цела зыходзіў, дасягаючы тэрасы, жахлівы смурод карболкі.