— Дый ў нашай вёсцы ўсё гэта было.
— У жыцці яшчэ не такое можа быць, але ж і прынцыпу сацыялістычнага рэалізму ніхто пакуль не адмяняў — не так, як ёсць, а так, як павінна быць. А гэта што, шчырасць галоўнай гераіні: «Бываюць хвіліны, калі я гатова здрадзіць мужу з кім заўгодна»? Гэтае ж жанчыны будуць чытаць, а ў нас і так распадаецца кожная трэцяя сям'я... Станоўчы герой «кульнуў чарку гарэлкі»... Цяперашнім часам увогуле згадкі пра гэта не пажаданыя, але раз так ужо вам гэта карціць, дык хай «куляе» муж лавачніцы — адмоўны герой... Карацей, перапішыце, улічыце ўсе заўвагі і нясіце. Будзем друкаваць.
У хуткім часе Корак па размеркаванні з'ехаў у глухую вёску, жаніўся, завёў гаспадарку, пайшлі дзеці. Апавяданне ён не папраўляў, ён на яго проста забыўся. Так прайшлі пяць гадоў. Аднойчы Корку патрапіўся на вочы часопіс «Незалежны дым».
«Які я малайчына, што не чапаў старое сваё алааяданне, — узрэдаваўся Корак, — часопіс цяпер незалежны, рэдактар той самы, Далягляд». Ён адшукаў апавяданне і паслаў у «Незалежны дым». Праз пару тыдняў Корак па сваіх справах паехаў у сталіцу і вырашыў зайсці ў рэдакцыю.
Далягляд, які сам амаль не змяніўся, Корка не пазнаў, а той пасаромеўся нагадваць.
— Апавяданне па-свойму цікавае, — сказаў Далягляд,— але, здаецца, нешта такое недзе я чытаў. Ні то ў Шукшына, ні то ў Дударава... Ну, хай. Але, добры чалавек, будзем шчырымі — каму цяпер цікавыя бытавыя тэмы? Такі час, такія паўсюль падзеі, буры, навальніцы, а ў вас... Трактарыст крадзе ў сельпо мех цукру. Напісалі б вы пра таго ж Сталіна, пра рэпрэсіі — такая моцная, можна сказаць, невычарпальнал тэма.
— Я ж тады не жыў.
— Дык дзед жыў, пра дзеда рэпрэсіраванага напішыце. Быццам дзед расказвае вам гісторыю пра лагер, пра Калыму...
— А мой дзед сядзеў у фашысцкім канцлагеры.
— Цудоўна, бачыце, матэрыял ужо ёсць. У фашысцкім, а вы зрабіце, што ў савецкім. Далей, дзеці ў вас бягуць у школу радасныя, з букетамі астраў, вяргіняў... Пра якую школу вы пішаце? Хіба ў тую школу, што вынішчала сваім дагматызмам усё жывое і творчае, беглі з радасцю? Ды яшчэ за пяць кіламетраў?
— Я сам так бег.
— А вы напішыце, што не беглі, а наадварот, уцякалі са школы. Залазілі ў стог і курылі. Адразу ж апавяданне ажыве, з'явіцца падтэкст. Вось гераіня ў вас жывая, ёсць трапныя дэталі, напрыклад, калі яна перад сном распранаецца... Але чаму яна такая цнатлівая... ці як сказаць... Дзе вы такіх бачылі ў жыцці? I хто цяпер у такіх жанчын паверыць? Не здраджвае ні з кім, зноў-такі ні разу — праўда, думае пра гэта... Яна думае, а вы і зрабіце так: вось следчы заходзіць, і там яны ўступаюць у грэх, потым заходзіць яе муж, і вось яны ўжо ўтрох.. Шведскі варыянт, уяўляеце? Цяпер жа толькі такое і чытаецца! Ёсць у вас яшчэ адзін цікавы персанаж — муж прадаўшчыцы, злодзей, п'яніца... Дапішыце вы яму адну маленькую рыску, зрабіце яго партыйным, ці хоць кандыдатам... З трактарыста здыміце, а яму дапішыце.
— Навошта?
— Цяпер толькі такое і чытаецца, каб адмоўны герой быў партыйны. Разумееце, адразу вырысуецца тыпаж, абвострыцца фабула. I хай гэты партыйны п'яніца згвалціць гераіню, жонку нашага трактарыста...
— Гвалцілі! Следчы гвалціў, калі яна распраналася...
— Правільна, следчы, а потым яна пайшла на рэчку мыцца, а муж прадаўшчыцы — скок з-за кустоў... Карацей, апавяданне тут ёсць, падумайце над гэтымі заўвагамі і нясіце. Будзем друкаваць.
Камандзіроўка
(Небыліца)
Зміцеру Садаўнічаму
У рэдакцыю прыйшло пісьмо:
«Пішуць да вас калгас «Трэці Інтэрнацыянал». Ці праўда што там у вас пачалась перабудова? I гласнасць? I што аб'яўлен рынак? I што намі будзе кіраваць амерыкан. прэзідэнт? А калі, не дык што ж тады аб'явіўся за прэзідэнт? Такія пытанні на якія наш парторг т. Кадол чамусьці не дае адказ. Механізатар Навадумскі».
Пад пісьмом значыўся адрас самага далёкага ад сталіцы раёна.
Галоўны рэдактар выклікаў маладога супрацоўніка газеты Кірэвіча, даў яму прачытаць і сказаў:
— Нейкі вясковы разумнік... А мо студэнт на канікулах... Ну, ясна: намёк, што плявалі мы на вашыя перабудовы. Як было, так і ёсць. Што слова «прэзідэнт» для вясковага вуха тое самае, як для амерыканскага фермера — парторг Кадол... Маўляў, называй хоць гаршком — лягчэй не стане. Але вам прычына — не хочаце праветрыцца? З’ездзіць у глыбінку? Я пазваню, каб вас сустрэлі. Дарога, новыя людзі — можа, і напішацца штось новенькае...
Так Кірэвіч выправіўся ў камандзіроўку ў далёкую глухамань.