На нашай лаўцы сядзіць Васіль і плюецца семкамі. Разламаны сланечнік — як кола з воза.
— Васіль, што толькі што було... Толькі ні кажы нікому. Анжэла як стала мяне цалаваць!..
— Так? Цьфу, такіе семкі вялікіе, я аб'еўся – жую цераз сілу... А мяне яна ўчора цалавала. Сучка. Ты нешта ж мало зь ёю і буў, а я — трохі ні да ранку. Яна заснула, а я ўцёк. Затое і рабіў зь ёю, што хацеў. Чуў, як яна сёні — трус, трус...
— Нашто ты яе чапаў... — У мяне не словы, а нейкі стогн.
— Яна сама, штоб я так жыў буў! Ну, што ты, ё-маё... Мало іх шчэ ў нас будзе!..
***
Вось усё апавяданне. Хоць не, ледзь не забыўся: гадоў праз дзесяць, калі я ўжо вучыўся ў інстытуце, за адзін дзень я цалкам убачыў тое, што мне ў трынаццаць гадоў яўлялася дзіўнымі, імгненнымі малюнкамі. Я нават выпадкова, пераслухваючы ў інстытуцкай фанатэцы пласцінкі, напароўся на мелодыю, якую чуў некалі, вяртаючыся з лесу, — яна называлася Л.-В. Бетховен, рэ мажор, саната № 17 А1еgretto. Я доўга слухаў, успамінаў, а калі стаміўся і захацеў дужа курыць, выйшаў на цёплы дзень, спусціўся па прыступках, пазнаючы іх (дзядзька Сцяпан, помню, тады касіў, а мне ўбачыліся гэтыя дзверы і прыступкі). На сцяне вісела шыльда, і я ўжо ведаў, што пад ёю будзе ў тынку трэшчына формаю лацінскага S, ведаў, хоць ні разу не падыходзіў да гэтай шыльды бліжэй за тры метры.
У гэты ж дзень раптоўна і на дзіва лёгка вырашылася для мяне адна далікатная справа, якая даўно мне карцела. Я заўсёды панічна баяўся расстанняў, моцна адчуваў, што «все мы, в известный срок живущие на земле вместе, должны были бы питать друг к другу величайшую нежность, чувство до слёз умнляющей близости и просто кричать должны были бы от боли и страха, когда судьба разлучает нас, всякий раз имея полную возможность превратить всякую нашу разлуку, даже десятиминутную, в вечную». I аднак жа ні ў той дзень, ні пазней я не паехаў на спатканне да аднае знаёмай, якую, на манер іншых, зваў «сваёй дзяўчынаю». «Адкуль я ведаю, мая яна ці яшчэ чыя, калі самае большае бачымся па дзве-тры гадзіны на дзень?» — і гэтую прымітыўную думку я не мог выгнаць з галавы ўжо нічым, ніякімі светлымі ўспамінамі. Праз тыдзень я атрымаў ліст (мне ўжо гэтыя лісты!), у якім пісалася, што «я паўгода сустракаюся з адным чалавекам, акрамя цябе, і так прывыкла да яго, што жыць не магу без яго» і інш. Я да канца не чытаў, можа, там далей і было што цікавейшае, чаго я не ведаў і пра што не здагадваўся.
***
...Ну, а пакуль што — стаю на чужым балконе, палю. Думаю, як выбрацца адсюль ды напісаць апавяданне. Душна, з пакоя ўсё нясецца п'янаваты “базар”:
— ...Лёс наш увесь пры нас, ад самага нараджэння... Трэба добра ўспомніць, напружыць памяць, і ўбачыце, што многае з таго, што з намі цяпер, ужо яўлялася...
Бляха
(Апавяданне)
Бяда ўсіх раўняе. Толькі пасля Чарнобыля Бляха пазнаў, што і ён чалавек. Хто б мог падумаць — дзед, лепшы колісь гаспадар на вёсцы, сам прыкульгікае да яго і будзе прасіць памагчы заўтра зарэзаць кабана. I як прасіць! «Ужо ж мне, Віця, капцы — сам бачыш... Гэта вам, маладым, як кажуць...» Успомніў, што і Віцем завуць. Віна пляшку прынёс. Мог бы яму Бляха сёе-тое прыпомініць — як некалі яго, яшчэ малога, дзед не пусціў у хату калядаваць, хоць другіх пускаў і даваў больш чым хто — па рублю. А на яго сказаў: «Яшчэ й гэты поўзае!» Мог бы напомніць, як дзе дава баба выдумала на яго неяк, што ён пакраў у яе нейкія вёдры, ці што, а Бляхі ў той дзень нават дома не было — ездзіў у Нароўлю да зубнога... Мог бы, але нічога, вядома, не напомніў, паляпаў дзеда па плячы і сказаў: «Прыйду, дзе я, бляха, дзенуся...»
Бляха гэты быў рахманы, бяскрыўдлівы чалавек, які за чарку ішоў да любога рабіць любую работу, але ў вёсцы яго асцерагаліся і не любілі, як увогуле асцерагаюцца і не любяць на беларускіх вёсках людзей няўдалых. Ды і як любіць такога: дохлы, п'яніца, да таго ж злодзей, «цюрэмшчык». Жыў без бацькі, маткі не слухаўся, вучыўся абы-як, у восьмым класе ўкраў мапед і адсядзеў за гэта паўтара года. Пакуль сядзеў, матка памерла. У турме, відаць, гора цяпнуў, папабілі добра, бо вярнуўся адтуль з «групаю». На мізэрную пенсію — шаснаццаць рублёў — ён неяк і перабіваўся. Жыў адзін — ні адна дзеўка не пайшла б за яго, ды ён і сам да іх падыходзіць баяўся.
Калі пасля Чарнобыля панаехала ў вёску ваенных, якія пачалі паліваць з брандсбойтаў хаты, потым — укопваць за вёскаю бетонныя слупы і нацягваць на іх калючы дрот, калі з суседніх вёсак, з-за дроту, як перад вайною, пачалі ехаць гружаныя людзьмі і жывёлаю машыны, калі пакрысе, самахоць, пачалі выбірацца і з іхняе вёскі, Бляха ажыў. Ён памагаў людзям грузіцца, праводзіў, хадзіў разам на могілкі, калі хадзілі развітвацца з нябожчыкамі, слухаў плачы, галашэнні, лаянку, сам устаўляў накшталт: «От зрабілі...» Яму многа і ахвотна налівалі. Калі глядзелі і размаўліялі з ім, дык так, быццам ён быў гэтым чужым людзям блізкай раднёю; упершыню бачыў ён на тварах не пагарду, не спагаду да сябе, а тую самую любоў, якой яму так не хапала ўсё жыццё.